0

Borys Godunow – walka o władzę

Borys Godunow - Andrzej Seweryn
Borys Godunow – Andrzej Seweryn
fot. Katarzyna Chmura

Borys Godunow – największy i najbardziej wymagający spektakl na polskich scenach. Na premierze był Roman Soroczyński.

Twórcy Borysa Godunowa w Teatrze Polskim im. Arnolda Szyfmana zapowiadali spektakl jako największą i najbardziej wymagającą produkcją artystyczną na polskich repertuarowych scenach dramatycznych ostatnich 30 lat.

W jednym z telewizyjnych wywiadów Andrzej Seweryn, Dyrektor Teatru, a zarazem odtwórca tytułowej roli, zapowiadał, że będzie to również najdroższy spektakl w historii teatru w Polsce.

Borys Godunow - scena zbiorowa
Borys Godunow – scena zbiorowa
fot. Katarzyna Chmura

Nic dziwnego! Reżyser spektaklu – międzynarodowej sławy niemiecki inscenizator, Peter Stein – lubi działać z rozmachem! Jest między innymi twórcą słynnej monumentalnej Orestei z 1980 roku, którą trzy lata później pokazano na Międzynarodowych Spotkaniach Teatralnych. W 1971 roku zrealizował Peer Gynta (z figurą Sfinksa naturalnej wielkości), w 2000 roku – podczas EXPO w Hannoverze – wystawił Fausta, a w 2008 roku w Berliner Ensemble pokazał Rozbity dzban z Klausem Marią Brandauerem. Cztery inscenizacje Czechowa (Trzy siostry – 1984, Wujaszek Wania – 1996, Wiśniowy Sad – 1997 i Mewy – 2003)  zapewniły mu pozycję specjalisty od tego rosyjskiego klasyka. Niektóre z jego spektakli trwały bardzo długo: Oresteia – sześć, Peer Gynt – osiem, a Faust … dwadzieścia godzin! Peter Stein wystawia bowiem teksty w całości. Swoją rolę w teatrze określa słowem: „organizator”. Często jest krytykowany za przesadną wierność tekstom.
Nie przejmuje się tym jednak. Mawia:

Wierność autorowi to największy radykalizm w czasach szalejącej inscenizacji i multimediów.

Borys Godunow - spotkanie z bojarami
Borys Godunow – spotkanie z bojarami
fot. Katarzyna Chmura

Na szczęście książka Aleksandra Puszkina, Borys Godunow, liczy (w zależności od formatu) około stu stron, zatem inscenizacja w Teatrze Polskim trwała stosunkowo krótko. Mam jednak wrażenie, że gdyby trwała znacznie dłużej, widzowie nie nudziliby się. Akcja widowiska była wartka, następowały szybkie zmiany scenografii, co pozwalało na szybkie przechodzenie od jednej do drugiej sceny.

Nawiasem, podczas przerwy usłyszałem narzekanie, że – o ile stroje są wspaniałe i przypominają epokę, w której toczy się akcja – o tyle scenografia nie przypomina wspaniałych wnętrz pałacowych.

Nie zgodzę się z taką interpretacją!
Uważam, że scenografia oddawała nastrój, a jej lekkość ułatwiała szybkie zmiany, o których wspomniałem powyżej.

Borys Godunow - starcie z pogranicznikami
Borys Godunow – starcie z pogranicznikami
fot. Katarzyna Chmura

Borys Godunow jest pierwszym spektaklem reżyserowanym w Polsce przez Petera Steina. Nie jest jednak to jego pierwsza inscenizacja tego widowiska. Miała ona miejsce w 2015 roku w moskiewskim Teatrze Et Cetera.

Polskie teatry niezbyt często wystawiały Borysa Godunowa.
Do tej pory odnotowano sześć inscenizacji, w tym jedną telewizyjną.
Warto zwrócić uwagę, że opisywana, siódma, premiera jest drugim spektaklem warszawskiego Teatru Polskiego: Borys Godunow, w reżyserii Henryka Szletyńskiego (scenografia – Otto Axer, muzyka – Zbigniew Turski), pojawił się na scenie Teatru 19 stycznia 1963 roku.

Borys Godunow - przed tronem
Borys Godunow – przed tronem
fot. Katarzyna Chmura

Borys Godunow – to pasjonująca opowieść o mechanizmach sięgania po władzę, której – zarówno wieki temu, jak i dziś – pragnęli i pragną wszyscy. Perspektywa panowania nad innymi odurza, pozbawia rozsądku, popycha do oszustw, zbrodni i zdrad.

Kanwą dramatu Aleksandra Puszkina stała się historia Borysa Fiodorowicza Godunowa, cara Rosji w latach 1598–1605. Akcja toczy się od wyboru Godunowa przez moskiewski Sobór Ziemski, po nagłą śmierć bohatera spektaklu i zamordowanie jego syna Fiodora II, aż po objęcie władzy przez Dymitra Samozwańca I.

Borys Godunow - Dymitr Samozwaniec i Maryna Mniszchówna
Borys Godunow – Dymitr Samozwaniec i Maryna Mniszchówna
fot. Katarzyna Chmura

Wieloletnia, bezpardonowa walka o wpływy przy równoczesnym niekwestionowanym rozwoju gospodarczym i kulturalnym kraju pod ręką Borysa; usprawiedliwiony „wyższą koniecznością” mord na carewiczu Dymitrze; wreszcie dojście do władzy – to ledwie początek męczarni Godunowa, któremu co noc śni się zakrwawione widmo zamordowanego w Ugliczu carskiego dziecka.

Żyje on w poczuciu permanentnej opresji ze strony ludu oskarżającego cara o wszelkie swoje nieszczęścia, a jednocześnie prześladuje go perspektywa pojawienia się samozwańca chcącego odebrać mu Kreml.

Borys Godunow - upiór zamordowanego carewicza
Borys Godunow – upiór zamordowanego carewicza
fot. Katarzyna Chmura

Borys Godunow i inni bohaterowie widowiska rozpętują wojny, toczą frontowe potyczki i nielegalnie przekraczają granice w poszukiwaniu sojuszników. W obawie o własne życie knują, intrygują, najmują szpiegów, mordują, palą za sobą mosty… Niektórzy próbują też kochać i słono za to płacą. Są doskonale prawdziwi w swej niedoskonałości.

Spektakl opisuje problem władzy: jak ją się zdobywa, jak utrzymuje i jak ją się traci. Godunow stracił władzę w wyniku śmierci, do której doprowadzają go wyrzuty sumienia.

Borys Godunow - upadek i śmierć
Borys Godunow – upadek i śmierć
fot. Katarzyna Chmura

Andrzej Seweryn w rozmowie z Przemysławem Bollinem (Onet.pl):

Nie znam takiego polityka, poczynając od Juliusza Cezara, poprzez Stalina, a kończąc na Asadzie, który na skutek wyrzutów sumienia straciłby życie. Dlatego ta sztuka nie jest, ani biograficzna ani aktualna. Problemy władzy to nie jest tylko kwestia dzisiejsza.

No właśnie! Zastanówmy się, co by było, gdyby politycy rzeczywiście kierowali się sumieniem. A może niektórzy z nich zechcieliby wybrać się na Borysa Godunowa, by dokonać swoistej konfrontacji?

Sądzę, że najbliższe – październikowe (18, 19 i 20) – terminy prezentacji spektaklu mogą być au courant.

Borys Godunow - rozgrzewka przed walką
Borys Godunow – rozgrzewka przed walką
fot. Katarzyna Chmura

Borys Godunow

premiera: 24 maja 2019 r., Duża Scena Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie

Twórcy:

  • Autor: Aleksander Puszkin
  • Przekład: Seweryn Pollak
  • Reżyseria: Peter Stein
  • Opracowanie tekstu: Peter Stein, Marek Radziwon
  • Dekoracje: Ferdinand Wögerbauer
  • Kostiumy: Anna Maria Heinreich
  • Reżyseria światła: Joachim Barth
  • Asystent reżysera: Maksymilian Rogacki
  • Asystent scenografa: Jolanta Gałązka
  • Asystent kostiumografa: Grażyna Piworowicz
  • Opracowanie scenariusza dźwiękowego: Mateusz Maziarz
  • Korepetycje choreograficzne: Michał Barczak
  • Korepetycje wokalne: Michaił Czerniak
  • Inspicjent/ Asystent reżysera: Przemysław Pawlicki
  • Suflerki: Małgorzata Ziemak, Katarzyna Bocianiak
  • Współpraca: Valentina Sizonenko
  • Producent wykonawczy/ Asystent reżysera: Anna Wachowiak

Obsada:

  • Marta Alaborska (Caryca, Kobieta z ludu),
  • Hanna Skarga (Carewna Ksenia, Kobieta z ludu),
  • Filip Orliński (Carewicz Fiodor),
  • Sławomir Głazek (Siemion Godunow),
  • Ewa Domańska (Mamka, Staruszka z ludu),
  • Grzegorz Mielczarek (Szujski),
  • Szymon Kuśmider (Worotyński),
  • Adam Cywka (Basmanow, Mężczyzna z ludu),
  • Marcin Bubółka (Grigorij Otrepiew Samozwaniec, Mężczyzna z ludu),
  • Adam Biedrzycki (Wiśniowiecki, Bojar, Pogranicznik, Mężczyzna z ludu),
  • Antoni Ostrouch (Afanasij Puszkin, Mniszech),
  • Marta Kurzak (Maryna Mniszchówna, Kobieta z ludu),
  • Jerzy Schejbal (Pimen),
  • Mirosław Zbrojewicz (Patriarcha),
  • Tomasz Błasik (Bojar, Ihumen, Żołnierz rosyjski, Żołnierz polski, Mnich, Mężczyzna z ludu),
  • Krystian Modzelewski (Pater Czernihowski, Bojar Trubecki, Pogranicznik, Mnich, Strażnik, Mężczyzna z ludu)
  • Katarzyna Skarżanka (Kobieta z ludu).
2 czerwca 2019 18:12
[fbcomments]