Ostatni film Andrzeja Wajdy. Polski kandydat do Oscara. Dopiero teraz na ekranach kin.
Długo trzeba było czekać na premierę tego filmu w kinach, ale nie zmienia to faktu, że jest prawdziwym majstersztykiem zarówno realizacyjnym, jak i scenariuszowym.
Władysław Strzemiński – malarz, wybitny pedagog i teoretyk sztuki. Zaangażowany również społecznie i politycznie. Okaleczony w trakcie I Wojny Światowej, co jednak nie przeszkadza mu realizować swojego talentu. W okresie międzywojennym krytyk sanacji, przez moment nawet zwolennik Rewolucji Październikowej. Film Wajdy opowiada o okresie stalinowskim. Czy socrealizm wprowadzony do kanonu życia powojennego jest do pogodzenia z poglądami na sztukę wybitnego teoretyka. Już druga scena filmu rozwiewa wątpliwości – malarzowi w czasie pracy światło zasłania wielki rozciągany plakat wodza narodu radzieckiego. Czy Strzemiński zaakceptuje nowy układ i pokornie podda się wiatrowi historii, czy zachowując swoją wrodzoną dumę i wierność poglądom nie powstrzyma się oportunizmu. Już jego reakcja na plakat Stalina rozwiewa wszelkie wątpliwości.
Obraz Strzemińskiego w filmie Wajdy jest niezwykle obiektywny: przedstawiony jest tylko jeden okres w jego życiu, ale zawiera wszystkie ważniejsze wydarzenia i pozwala widzowi zbudować rzeczywisty obraz tej postaci. Nie są to lata najszczęśliwsze, ale mimo to Strzemiński pozostaje postacią optymistyczną i pogodną, nawet w najtrudniejszych momentach próbując utrzymać dystans do coraz bardziej przerażającej codzienności.
„Powidoki” to jedna z najlepszych w polskim kinie analiz okresu stalinizmu w Polsce. Realność filmowych wydarzeń pozwala na jednoznaczną interpretację władzy powojennej. Te trudne dla społeczeństwa, szczególnie inteligencji oraz środowisk naukowych i twórczych, czasy ukazane są z niezwykłym pietyzmem, dokładnością co do szczegółów, ale i z pewną nostalgią. Wajda przypomina bowiem dramat wielu wyborów ludzkich – nie było innego wyjścia od określenia się po stronie realnego socjalizmu, ale ukazuje także dobre cechy ludzi, którzy w wielu wypadkach potrafili zachować swoją godność. I nie tylko Strzemiński, pomimo swoich fizycznych ułomności, wykazywał tutaj nadludzką siłę.
Film Wajdy to również kopalnia wiedzy o sztuce, jej roli w życiu społecznym, zadaniach i trendach. Strzemiński był autorem sformułowanej teorii unizmu. Wajda nie boi się w swoim filmie wykorzystać wielu długich wypowiedzi pedagoga, wręcz całych fragmentów wykładów. Są one na tyle intrygujące, że nie tylko nie hamują akcji filmu, ale wręcz ją dynamizują. Mam wrażenie, że z tego 100 minutowego filmu więcej można się dowiedzieć niż z półrocznych studiów na Akademii Sztuk Pięknych.
Ale Strzemiński Wajdy to nie tylko geniusz zapatrzony w swoje obrazy. To przede wszystkim zwykły człowiek z poważnymi problemami rodzinnymi i banalnymi życiowymi. Oportunizm wobec władzy znacznie utrudnia jego codzienną egzystencję. Ale nawet w najtrudniejszych sytuacjach pod skorupą bólu i odrzucenia pozostaje człowiek dumny i pewny swoich racji.
Trudno zanudzać czytelnika pochwałami wszystkich elementów sztuki filmowej – Wajda ma niezwykłą intuicję doboru współpracowników, dzięki czemu „Powidoki” nie mają praktycznie słabego punktu. Zdjęcia Pawła Edelmana i scenografia Marka Warszewskiego przenosi widza do Łodzi przełomu lat 40-tych i 50-tych ubiegłego wieku.
Do powodzenia projektu „Powidoki” Wajda potrzebował jeszcze jednego, kluczowego elementu. Stał się nim Bogusław Linda. Aktor niezasłużenie sprowadzony do wizerunku wykreowanego w filmach Pasikowskiego (Psy, Kroll), wraca na ekran w roli dramatycznej. Jego kreacja Władysława Strzemińskiego jest wisienką na torcie tego wybornego filmu.
Ocena 9/10.
„Powidoki” – reż. Andrzej Wajda, zwiastun
