Roman Soroczyński próbuje podążać za autorem współczesnej adaptacji ”Jądra ciemności”.
Po zakończeniu spektaklu Ciemności w Teatrze IMKA usłyszałem w kolejce do szatni, jak pewna osoba powiedziała:
Nic z tego nie rozumiem!
Z kolei inna osoba stwierdziła, że:
Twórcy spektaklu wyrwali z kontekstu problematykę Jądra ciemności i przenieśli ją do współczesności.
Pierwszą z tych osób odesłałbym do lektury Jądra ciemności Josepha Conrada, które opisuje potworności, jakich w kolonizowanym Kongu dopuszczali się Europejczycy. Warto przypomnieć, że pierwsze wydanie książki ukazało się w 1899 roku. Z drugą osobą zgodzę się, że spektakl pokazuje wiele aspektów współczesnych, ale wahałbym się, czy oznacza on wyrwanie z kontekstu. Być może budzi wątpliwości kwestia miejsca i czasu akcji, ale na tym polega urok adaptacji. Wszak Francis Ford Coppola też przeniósł miejsce akcji Czasu Apokalipsy do Wietnamu.
Istotą spektaklu jest pokazanie, że przez wieki ludzie ulegali i ulegają pokusie, by stworzyć imperium totalitarne. Droga ku temu wiedzie poprzez wiele zła i niegodziwości, a zarazem „uciszanie” sumienia przyzwoitych ludzi. Problem ten dotyczy zarówno państw, jak i korporacji oraz małych środowisk. Czyż w większości z nich nie panuje w nich zasada: „patrz punkt pierwszy”? Co ciekawe, Kurtz nie był władcą, tylko zwykłym człowiekiem; ale uległ złu, zniewolił drugiego człowieka i stworzył potworne imperium. Opętała go władza i chciwość. Tak wyglądała kolonizacja Czarnego Lądu i wielu innych miejsc na świecie.
W spektaklu występuje dwóch Marlowów i dwóch Kurtzów.
O ile Marlow 1 (Tomasz Schimscheiner) i Kurtz 2 (Jacek Mąka) nawiązują kostiumami do epoki kolonialnej, o tyle Marlow 2 (Joanna Kasperek) jawi się nam jako osoba przychodząca ze świata dzisiejszych korporacji, zaś Kurtz 1 (Andrzej Konopka) jest wręcz bezwzględnym przywódcą tego świata.
Niejako z boku przygląda się temu Cioteczka Europa, zawsze trzymająca stronę zwycięzców i potrafiąca uzasadnić każdą podłość, a zarazem gotowa do rewolucji. Rolę tę brawurowo zagrała Anna Kłos-Kleszczewska – nazywana przez niektórych krytyków najbardziej brechtowskim aktorem (wśród obojga płci) w Polsce.
Równie świetnie wypadła Magda Grąziowska, która w niezwykle plastyczny sposób stworzyła galerię obcych/innych/dzikich, stojących na dole tej machiny korporacyjno-społecznościowej. Czyż negacja obcych nie jest jedną z dróg wiodących do totalitaryzmu?
Spektakl porusza jeszcze jeden istotny problem: próbę podporządkowania każdego z nas wiodącym trendom. Autorzy krytykują wprost media społecznościowe za próbę uniformizacji każdej funkcjonującej w nich osoby. W pełni zgadzam się z nimi!
Warto zwrócić uwagę, że – będąca pokłosiem Roku Conrada – koprodukcja warszawskiego Teatru IMKA Tomasz Karolaka i kieleckiego Teatru im. Stefana Żeromskiego skupia na scenie aktorów z różnych środowisk. Niektórzy twierdzą, że każdy aktor w tym spektaklu mówi własnym językiem, każdy gra swoje, niemal bez punktów wspólnych z partnerami. Nie zgodzę się z tym! Już wspomniałem o wspaniałej grze Anny Kłos-Kleszczewskiej i Magdy Grąziowskiej. Owszem, można uznać, że Andrzej Konopka za bardzo przypominał Burdeltatę z Pożaru w Burdelu, ale zapewne ten zdolny aktor znajdzie stosowną drogę interpretacyjną. Moim zdaniem, można znaleźć wiele wspólnych mianowników w ekspresywnej grze wszystkich aktorów. Jeśli dodamy do tego ciekawą scenografię, która wręcz budowała nastrój grozy, z całą pewnością uznamy, że Ciemności Pawła Demirskiego są ważnym wydarzeniem nie tylko artystycznym.
Ciemności
koprodukcja Teatru IMKA i Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach;
premiera w Teatrze IMKA – 03.02.2018 r.
- reżyseria: Monika Strzępka
- tekst inspirowany „Jądrem ciemności” Josepha Conrada: Paweł Demirski
- scenografia, kostiumy: Arek Ślesiński
- muzyka: Tomasz Sierajewski
- ruch sceniczny: Jarosław Staniek, Katarzyna Zielonka
- światło i projekcje: Jakub Lech
- asystenci reżysera: Sara Bustamante – Drozdek,
Andrzej Błażewicz (PWST), Paweł Sablik (PWST) - produkcja: Ewa Jedynasty
- projekt plakatu: Wilhelm Sasnal
Obsada:
- Magdalena Grąziowska
- Joanna Kasperek
- Anna Kłos-Kleszczewska
- Andrzej Konopka
- Jacek Mąka
- Tomasz Schimscheiner
