Latające diabły, czyli pionierzy polskich skrzydeł, balony, aeroplany, samoloty czyli lotnicza Stolica w czerwcu.

W 1914 r. Adam Haber-Włyński wykonał w wyższej szkole pilotażu pod Paryżem takie akrobacje powietrzne, że Francuzi nazwali go Le Diable. O tym i innych wyczynach Polaków w przestworzach oraz o polskim wkładzie w rozwój lotnictwa pisze Jarosław Zieliński, a Stanisław Januszewski przypomina powroty polskich lotników ze wszystkich frontów europejskich do kraju po odzyskaniu nieodległości oraz historyczny moment ich przysięgi na Polu Mokotowskim 16 grudnia 1918 r.

W comiesięcznym niepodległościowym kalendarium redaktorzy przypominją czerwcowe wydarzenia 1918 r., m.in. strajk drukarzy i listonoszy, rewizje cukierni i piekarni w poszukiwaniu białego pieczywa, którego wypiek był zakazany, a także odezwę do ludności miasta, by energicznie tępiła muchy, które roznoszą zarazki.

Redakcja zagląda do łaźni „pod Messalką” i do Zamku Królewskiego – na otwartą właśnie wystawę portretów Marcella Bacciarellego. Traktem Królewskim udaje się do Wilanowa, by prześledzić zmienne koleje losów dawnego szpitala św. Aleksandra. Wraz z Adamem Czartkowskim wspomina malarza Kazimierza Stabrowskiego, a z Jerzym S. Majewskim szuka prowokacji na wystawie XVIII-wiecznych rycin Stanisława Augusta Poniatowskiego w Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

Spis treści

Str. 6
Co nam budują: most Południowy
Katarzyna Radzimirska

Most będzie posadowiony na 2796 palach, do wybudowania jest jeszcze ok. 300 pali. Przy wznoszeniu mostu stosowana jest nowoczesna i rzadko wdrażana przy tego typu inwestycjach technologia MSS (Movable Scaffoding System)…

WARSZAWY DROGA DO NIEPODLEGŁOŚCI 1915-1918

Str. 13
Jak wyglądała stolica sto lat temu?

Całe miasto sto lat temu było w przybliżeniu wielkości obecnego Śródmieścia, jako że narzucone po powstaniu listopadowym ograniczenia budowlane skutecznie zahamowały rozwój miasta. Po 1831 r. wdrożono w życie jedną z wielu popowstaniowych represji – przekształcenie Warszawy w twierdzę. Głównym punktem twierdzy stała się cytadela, pod której budowę rozebrano właściwie cały dawny magnacki Żoliborz. […] Skutkiem tej decyzji było zamknięcie prężnie rozwijającego się miasta w tych samych granicach na bez mała sto lat.

Str. 14
Latające diabły – pionierzy polskich skrzydeł
Jarosław Zieliński

Pierwszeństwo wśród Polaków w kategorii konstrukcji lotniczych należy się Adolfowi Warchałowskiemu, który powrócił w 1910 r. z Francji wraz z samolotem Farman, zmodyfikował jego plany i rozpoczął w wiedeńskich zakładach Autoplan produkcję seryjną. W ciągu roku zbudował łącznie 15 maszyn w 10 (!) wersjach, stosując coraz to inne silniki i ich osłony, usterzenie i płaty. W roku 1912 Polak skonstruował równie udany wodnopłat.

Str. 15
Kalendarium
czyli czym żyła Warszawa i jej mieszkańcy w czerwcu 1918 r.

Żydowska gazeta „Hajnt” donosiła, że na placu Żelaznej Bramy w firmie Boboli władze wykryły i skonfiskowały duże ilości pieprzu, mąki, oleju jadalnego oraz nafty, 40 tys. rubli w złocie i znaczne kwoty w monetach srebrnych. Właścicieli ukrytych zapasów aresztowano.

Str. 22
Na skrzydłach do Polski
Stanisław Januszewski

Z HISTORIĄ W TLE

Str. 28
Łaźnia ,,pod Messalką”
Adrian Sobieszczański

Str. 35
Wielka historia Małej Wsi

Str. 36
O losach zabytkowego szpitala na Wilanowie
Katarzyna Dzierzbicka

KULTURA

Str. 40
Mistyk i wizjoner: wspomnienie o malarzu Kazimierzu Stabrowskim
Adam Czartkowski

Był to średniego wzrostu mężczyzna, krzepki, muskularny, czarno zarośnięty, o twarzy zdradzającej tatarskie pochodzenie (Stabrowscy z ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego pochodzą), ale raczej powolny, opanowany, mówiący cicho i bynajmniej nieposiadający nic z cygana w sobie; uśmiechał się łagodnie i miał w sobie coś trącącego mistycyzmem.

Str. 44
O tym, co nam mówią stare ryciny
Jerzy S. Majewski

Str. 52
W lustrze historii – czyli o nagrodzonych książkach warszawskich
Rafał Skąpski

Str. 54
Małe muzea, ciekawe miejsca – Muzeum Książki Dziecięcej
Janusz Dobrzyński OFS

Str. 56
O malarzu i przyjacielu króla, Marcellu Bacciarellim,  na marginesie wystawy w Zamku Królewskim.
Tatiana Hardej rozmawia z Dorotą Juszczak

Król już wtedy zorientował się, że bez Bacciarellego ani rusz. Był on prawą ręką monarchy we wszystkich kwestiach artystycznych. Pełnił funkcję nadwornego malarza, ale także swego rodzaju ministra sztuki, chociaż oficjalnie takie stanowisko nie istniało. Malował wielkie cykle obrazów historycznych i portrety do dekoracji wnętrz Zamku Królewskiego i Łazienek, kierował królewską Malarnią i jej finansami, nadzorował wszystkie przedsięwzięcia budowlane, współtworzył galerię malarstwa, był autorem katalogów zbiorów. To człowiek orkiestra, zastanawiam się, kiedy w ogóle miał czas malować.

Str. 60
Lalka to rzecz poważna
z Jarosławem Kilianem rozmawia Artur Mościcki

Teatr lalkowy stanowił schronienie dla wielu ludzi, bo nie był tak kontrolowany przez cenzurę jak teatry dramatyczne. Nie był tak mocno inwigilowany. Traktowano go jako coś marginalnego, mniej ważnego. Do Teatru Lalka w Warszawie trafiło wtedy wielu ludzi szukających wolności artystycznej i azylu.

Str. 66
Z notatnika miastoluba. Uzdrowisko plac Hallera
Maria Terlecka

Wydawałoby się, że już więcej dla zdrowia prażan zrobić nie można, aż tu radny Pragi-Północ Kamil Ciepieńko ze stowarzyszenia Kocham Pragę wpadł na pomysł tężni solankowej na placu. Ile energii i zdrowia kosztowało przeforsowanie tej idei – wie tylko on. Dopiął swego i w połowie kwietnia tego roku na tyłach przychodni, tuż przy źródle oligoceńskim, zrobił się klimat jak w Ciechocinku. Plac Hallera stał się sławny, pielgrzymują do tężni ludzie z rubieży stolicy.

Str. 67
Refleksje nadwiślańskie. Smyk wiecznie żywy
Jacek Fedorowicz

Str. 68
Mowa z Grochowa
Przemysław Śmiech

Str. 71
Zwierzę w mieście. France kawki
Arkadiusz Szaraniec

Str. 72
Warszawa na starej fotografii. Z żabiej perspektywy
Jarosław Zieliński