W Warszawie powstanie nowe centrum naukowe specjalizujące się w badaniach nad okiem.
Międzynarodowe Centrum Badań Okulistycznych powstanie dzięki dofinansowaniu przyznanemu przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.
Opracowanie narzędzi do wczesnej diagnostyki chorób oka, robota do podawania zastrzyków do siatkówki oka oraz wynalezienie nowych okulistycznych interwencji farmakologicznych to najważniejsze cele MCBO.
Ośrodek zostanie utworzony dzięki finansowaniu przyznanemu w rozstrzygniętym właśnie konkursie w programie Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB).
Centrum będzie działać przy Instytucie Chemii Fizycznej PAN.
Będzie w nim pracować maksymalnie pięć niezależnych grup badawczych. Międzynarodowym partnerem ośrodka będzie Instytut Okulistyki University College London (UCL) w Wielkiej Brytanii.
Ośrodkiem kierować będą światowej klasy uczeni:
prof. Maciej Wojtkowski
z Zakładu Chemii Fizycznej Układów Biologicznych w Instytucie Chemii Fizycznej PAN
prof. Krzysztof Palczewski
ze Szkoły Medycznej Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine w USA.
Projekt został wyłoniony w konkursie i otrzymał finansowanie w wysokości prawie 35 mln zł na okres pięciu lat ze środków pochodzących z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.
Prof. Maciej Wojtkowski:
Kluczowym wyzwaniem naukowym Międzynarodowego Centrum Badań Okulistycznych jest dogłębne zbadanie dynamiki i plastyczności ludzkiego oka, co przełoży się na opracowanie nowych terapii i narzędzi diagnostycznych.
Wraz z wydłużeniem średniej długości życia człowieka, w starzejących się społeczeństwach przybywa ludzi borykających się z różnymi dysfunkcjami wzroku, nierzadko prowadzącymi nawet do ślepoty. Do głównych przyczyn upośledzenia wzroku należą zaćma, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (ang. age-related macular degeneration, AMD), jaskra i inne schorzenia siatkówki oka. Wczesna diagnoza i podjęcie leczenia są konieczne, aby zminimalizować destrukcyjne i nieodwracalne następstwa tych chorób.
Badacze z MCBO opracują nowatorskie metody i narzędzia do pomiaru czynności siatkówki w czasie rzeczywistym, dzięki którym możliwe będzie wykrycie patologicznych zmian w oku wcześniej niż przy wykorzystaniu obecnych procedur i urządzeń. Możliwość postawienia wczesnej diagnozy będzie także kluczowa dla doboru odpowiedniego leczenia farmakologicznego zmian zwyrodnieniowych siatkówki i innych chorób w jej obrębie.
Prof. Maciej Wojtkowski:
Zamierzamy pokonać istniejące dziś ograniczenia fizyczne i opracować nowe metody i narzędzia nieinwazyjnego, bezpiecznego i powtarzalnego obrazowania siatkówki oka w oparciu o nowatorskie techniki obrazowania z czasoprzestrzenną modulacją fazy zintegrowaną z wielofotonową mikroskopią fluorescencyjną. Opracowane przez nas narzędzia umożliwią ocenę nie tylko aspektów morfologicznych, ale również czynnościowych poszczególnych komórek siatkówki. Otworzy to bezprecedensowe i wyjątkowe możliwości dla okulistyki, poprzez dostarczenie informacji na temat zmian czynnościowych związanych z wiekiem czy z prowadzonym leczeniem farmakologicznym.
Połączenie innowacyjnych metod wizualizacji siatkówki oraz najnowszych odkryć w dziedzinie farmakologii pozwoli naukowcom na zaproponowanie alternatywnych metod leczenia skomplikowanych chorób siatkówki. Przede wszystkim chcemy ułatwić dobór nowych interwencji farmakologicznych poprzez objaśnienie wpływu poszczególnych cząsteczek na występowanie zmian zwyrodnieniowych siatkówki – mówi prof. Krzysztof Palczewski, który wraz ze swoimi współpracownikami zajmuje się farmakologią okulistyczną od ponad 30 lat. Udało się im przywrócić wzrok zwierzętom, u których wystąpiły mutacje jak u pacjentów cierpiących na retinopatię barwnikową i inne mutacje wrodzone prowadzące do ślepoty.
Kolejnym wyzwaniem, z którym chcą się zmierzyć badacze z MCBO, jest podawanie nowych związków do siatkówki oka w sposób skuteczny i jednocześnie kontrolowany.
Prof. Maciej Wojtkowski:
Obecnie metodą pierwszego wyboru przy podawaniu leków do siatkówki są iniekcje doszklistkowe. Niestety, możliwość zastosowania tego rozwiązania ogranicza się do wybranych przypadków, a jego potencjał pozostaje niewykorzystany. Przeprowadzanie manipulacji na obiektach o wielkości wyrażanej w mikronach, jak w przypadku siatkówki oka, wymaga wyjątkowej precyzji oraz umiejętności poruszania się po bardzo ograniczonej i delikatnej przestrzeni roboczej. Dodatkowe wyzwanie stanowią naturalne ograniczenia związane ze zręcznością, drżeniem rąk czy precyzją umiejscowienia przyrządów. W związku z tym, chcemy zaproponować zrobotyzowane i w pełni zautomatyzowane iniekcje doszklistkowe.
Międzynarodowe Centrum Badań Okulistycznych to inicjatywa o charakterze multidyscyplinarnym. W ośrodku będą prowadzone badania z obszaru optyki stosowanej, nowych technologii, inżynierii, chemii, biofizyki, biologii i medycyny.
Prof. Maciej Wojtkowski:
Realizacja wszystkich przyjętych przez nas celów zajęłaby jednemu zespołowi w pojedynczym projekcie badawczym co najmniej dwie dekady. Jednak dzięki kompleksowo opracowanemu planowi badań oraz dobrej organizacji pracy wszystkich zaangażowanych w projekt zespołów badawczych, zamierzamy osiągnąć te cele w ciągu 5 lat.
Międzynarodowe Agendy Badawcze
Program Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB) jest realizowany przez FNP od listopada 2015 r. ze środków pochodzących z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (PO IR). Program ma umożliwić powstanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków naukowych, prowadzących konkurencyjne w skali światowej badania naukowe. Całkowita suma przeznaczona na dofinansowanie projektu Międzynarodowe Agendy Badawcze w PO IR (Działanie 4.3) wynosi ok. 126 mln EUR.
Do tej pory finansowanie w programie MAB zdobyło dziewięć projektów, koncentrujących się na takich zagadnieniach jak wykrywanie i badanie niezwykle słabych sygnałów i ukrytych informacji w fizyce, kompleksowe badania nad immunoterapeutykami mogące doprowadzić do stworzenia spersonalizowanych przeciwnowotworowych szczepionek terapeutycznych czy konstruowanie urządzeń i protokołów przetwarzania informacji niemożliwych do uzyskania przy pomocy metod klasycznych dzięki mechanice kwantowej. Wśród nowych jednostek badawczych znajdują się m.in.: ośrodek BRAINCITY, prowadzony przez prof. Leszka Kaczmarka i dr hab. Ewelinę Knapską przy współpracy z Instytutem Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie oraz projekt Astrocent – ultranowoczesne centrum astrofizyki cząstek prof. Leszka Roszkowskiego i prof. Tomasza Bulika, również zlokalizowane w stolicy. Cztery z nowych ośrodków powstają przy współpracy z instytutami Polskiej Akademii Nauk. Aż dwóm projektom w programie MAB partneruje Uniwersytet Gdański, a kolejnym dwóm Uniwersytet Warszawski. Zagraniczni partnerzy zwycięskich projektów to m.in. Uniwersytety w Oksfordzie, Uppsali i Edynburgu, EMBL, CNRS oraz Instytut Optyki Kwantowej i Informatyki Kwantowej (IQOQI) Austriackiej Akademii Nauk w Wiedniu i Laboratorium Astrofizyki Cząstek i Kosmologii (APC) w Paryżu.
Dodatkowo do finansowania wybrano trzy projekty w ramach programu MAB PLUS skierowanego do beneficjentów programu Teaming prowadzonego przez Komisję Europejską.
