Jakie były powiązania piosenkarzy z przedwojennymi utworami? Książkę na ten temat omawia Roman Soroczyński.
Od czasu do czasu słyszymy, że ta czy inna piosenka została napisana dla konkretnego wykonawcy. Nie inaczej było przed II wojną światową. Historię jedenastu utworów i ich powiązań z piosenkarzami przedstawia książeczka Tango Notturno… z gramofonowej płyty, której autorem jest Rafał Podraza.
Specjalnie użyłem słowa „książeczka”, bowiem jest to publikacja niezbyt wielkiego rozmiaru. Ale niesie ona bardzo dużą dawkę wiedzy i… emocji! Autor nie ogranicza się li tylko do podawania prostych faktów. Rozmawiał z biografami naszych piosenkarzy, Anną Mieszkowską, Anną Lisiecką czy Ryszardem Wolańskim. Wchodzi w rozmaite niuanse. Okazuje się bowiem, że nie zawsze utwory docierały do docelowych wykonawców, o czym za chwilę.
Nie bez kozery Rafał Podraza nazywany jest panem od starej piosenki. Zanim jednak „otrzymał” ten tytuł, zajął się poezją: debiutował, mając… siedem lat, cyklem wierszy Milioner. W środowisku literackim jest uznawany za specjalistę od rodziny Kossaków. Nic dziwnego: wszak jest ciotecznym wnukiem Magdaleny Samozwaniec. Jego książki: Magdalena, córka Kossaka. Wspomnienia o Magdalenie Samozwaniec i Wojciech Kossak przyczyniły się do renesansu twórczości ciotecznej babki. Zajmuje się również bardziej współczesnymi tematami muzycznymi.
Spod jego pióra wyszły między innymi: wywiad-rzeka z Januszem Kondratowiczem Wieczór nad rzeką zdarzeń, książka Anna Jantar. Ikona z przypadku? Włożył dużo pracy do popularyzacji Heleny Majdaniec, którą zaprezentował w publikacjach: Helena Majdaniec. Jutro będzie dobry dzień i Mój Paryż. Śladami Heleny Majdaniec oraz w słuchowisku radiowym Cyrograf. Historia z życia Heleny Majdaniec. Mało tego: jest również autorem książek o tematyce sportowej, wśród których znalazła się Kłobukowska. Przerwany bieg – książka dotycząca spraw, o których Rafał Podraza powiedział:
Oto historia, która do dzisiaj nie doczekała się sprawiedliwego finału.
Publikacja Tango Notturno… z gramofonowej płyty, została wydana nakładem szczecińskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Autor dokonał w niej ciekawej kompilacji: połączył wybrane piosenki z ich pierwszymi lub docelowymi wykonawcami. Tak, docelowymi!
Tekst Tango Notturno dotarł do adresatki, Poli Negro, dopiero po wielu latach, wobec czego autor, Seweryn Mendelson, przekazał go Wierze Gran. Był przekonany bowiem, że Pola Negri nie zainteresowała się utworem. Inne teksty miały więcej szczęścia.
Nagranie przez Jana Kiepurę utworu Mów do mnie jeszcze Kazimierza Przerwy-Tetmajera stało się prezentem dla jego żony. Sam mi mówiłeś, w wykonaniu Hanki Ordonówny, było „szpilą” wbijaną Fryderykowi Jarosy za to, że ją zostawił.
Piosenka Oczy czarne, którą wykonywał Mieczysław Fogg, była pokłosiem romansu autora tekstu z pewną mężatką. Jesienne róże są pięknym świadectwem miłości Toli Mankiewiczówny i jej męża, Tadeusza Raabe.
Aleksander Żabczyński śpiewał do swojej żony: Już nie zapomnisz mnie. I faktycznie, ich miłość przetrwała wojenne rozstanie!
Historia piosenki To mi wystarczy, w wykonaniu Zuli Pogorzelskiej, jest dowodem na to, jak łatwo można skrzywdzić kogoś, osądzając tę osobę w sposób powierzchowny.
Utwór A ja mam nogi! podkreśla urodę… nóg Lody Halamy.
Historia piosenki Sex appeal ma podwójne dno: znane chyba wszystkim wykonanie utworu przez Eugeniusza Bodo w filmie Piętro wyżej było wyrazem protestu aktora przeciwko niesprawiedliwemu potraktowaniu jego koleżanki, aktorki. Z tego rozdziału dowiadujemy się również, że już w okresie przedwojennym aktorzy, a wśród nich wspomniany Eugeniusz Bodo, dbali o to, co dzisiaj nazywamy PR-em.
Piosenka Ten wąsik spowodowała, że jej autor, Marian Hemar, i wykonawca, Ludwik Sempoliński, musieli ukrywać się przed hitlerowcami.
Piosenki Nikt, tylko ty nie skomponował Tadeusz Sygietyński, ale jej pierwsza wykonawczyni, Mira Zimińska-Sygietyńska, podczas każdego wykonania dedykowała ten utwór właśnie jemu.
Wspomniałem o rozmowach Rafała Podrazy z biografami.
Ale i on sam jest, we wstępie do książki, w niezwykle ciekawy sposób przepytywany przez Różę Czerniawską-Korcz.
Po przeczytaniu tej krótkiej, acz niezwykle interesującej, książki mam pewien niedosyt: żałuję, że nie dołączono do niej… tytułowej płyty „gramofonowej”. Z drugiej strony rozumiem, jakiej ciężkiej, dodatkowej pracy wymagałby taki dodatek.
Rafał Podraza
Tango Notturno… z gramofonowej płyty
- Redakcja, korekta i wstęp: Róża Czerniawska-Karcz
- Na okładce portret Poli Negro, Tadeusz Styka, 1922, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Wydawca: Wydawnictwo hogben, Szczecin 2021
- Wydano nakładem ZLP Oddział w Szczecinie
- Opracowanie graficzne serii akcent: Zbigniew Jahnz
- ISBN 978-83-60397-60-2
