W 2020 roku Międzynarodowy Dzień Teatru nie jest radosny. Wierny widz teatralny, Roman Soroczyński pamięta o tym święcie.
27 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Teatru. W 2020 roku święto nie jest radosne: epidemia koronawirusa zepsuła plany repertuarowe teatrów. Czy tylko plany repertuarowe? Co się wiąże z ich zmianą?
Zanim do tego dojdziemy, przypomnijmy, że święto zostało ustanowione podczas IX Światowego Kongresu International Theatre Institute (ITI), zorganizowanego w czerwcu 1961 roku w Helsinkach. Postanowiono wówczas, że należy uczcić rocznicę otwarcia Teatru Narodów – festiwalu, podczas którego 27 marca 1957 roku, w Paryżu, spotkały się zespoły teatralne z obu stron „żelaznej kurtyny”.
Tradycją tego święta stało się publikowanie przemyśleń jednego z wybitnych ludzi teatru na tematy związane z tą dziedziną sztuki. Jako pierwszy, w 1962 roku, wypowiedział się Jean Cocteau. Autorem tegorocznego orędzia z okazji teatralnego święta jest Shahid Nadeem – pakistański dramatopisarz, scenarzysta, reżyser, dziennikarz, działacz praw człowieka, dyrektor Teatru Ajoka w Lahaur. Jest on autorem ponad pięćdziesięciu sztuk w językach pendżabskim i urdu, dokonał kilkanaście adaptacji sztuk Brechta. Jego dramaty były wystawiane w Pakistanie i Indiach, w Stanach Zjednoczonych oraz w kilku krajach europejskich: w Wielkiej Brytanii, Danii i Norwegii. Autor orędzia, zatytułowanego Teatr jako świątynia, odwołuje się do politycznych, społecznych i religijnych uwarunkowań Pakistanu, a także do działalności prowadzonego przez siebie Teatru Ajoka. Artyści tego teatru odkryli, że ich emocje, gniew, ból zostały już wyrażone w niesamowity sposób przez wielkiego poetę Bulleha Shaha – sufickiego barda, który żył trzy stulecia przed nimi.
Nadeem opisuje bardzo ciekawą historię:
Podczas trasy Ajoki w indyjskim Pendżabie w 2004, po bardzo ciepło przyjętym przedstawieniu przed tysiącami widzów z okolicznych wiosek, starszy mężczyzna podszedł do aktora wcielającego się w rolę poety. Starcowi towarzyszył młody chłopak. „Mój wnuk jest bardzo chory; czy mógłbyś go pobłogosławić?” Aktor był zaskoczony i powiedział: „Babaji, nie jestem Bulleh Shah, jestem tylko aktorem grającym tę rolę”. Starzec zaczął płakać i powiedział: „Pobłogosław proszę mojego wnuka, wiem, że wyzdrowieje, jeśli to zrobisz”. Zasugerowaliśmy aktorowi, aby spełnił jego życzenie. Aktor pobłogosławił więc młodego chłopca. Starzec był zadowolony. Zanim odszedł, powiedział: „Synu, nie jesteś aktorem, jesteś reinkarnacją Bulleha Shaha, jego Awatarem”. Właśnie wtedy przyszła nam do głowy zupełnie nowa koncepcja aktorstwa i teatru, wedle której aktor staje się reinkarnacją postaci, którą przedstawia.
Autorką polskiego orędzia na Międzynarodowy Dzień Teatru jest Weronika Szczawińska – reżyserka, dramaturżka oraz kulturoznawczyni, która w tym roku została laureatką „Paszportu Polityki”. Wierzy ona, że – mimo, a może wbrew, obecnej sytuacji – teatr sobie poradzi. Gorzej może być z ludźmi teatru.
Weronika Szczawińska wzywa do solidarności:
ze wszystkimi pracownikami i pracownicami wszystkich struktur teatralnych w Polsce. Wszystkimi, bez względu na to, czy pracują na etacie, umowie o dzieło, zleceniu, czy w firmie zewnętrznej. W zespołach artystycznych, administracyjnych, technicznych. A także z ludźmi poza zespołami, którzy piszą, edukują, kuratorują, animują.
Skoro mowa o solidarności z ludźmi teatru, zachęcam P.T. Czytelników, aby zechcieli dzisiejszy, i nie tylko dzisiejszy, wieczór spędzić w teatrze… online! Za nami między innymi Cząstki kobiety TR Warszawa i Dybuk Teatru Żydowskiego. Nie czuję się ekspertem, ale sądzę, że mógłbym polecić rewelacyjne Trojanki Teatru Wybrzeże (29 marca).
Wprawdzie godzina 23:00 nie jest moją ulubioną, ale może inni skorzystają? Dzisiaj, o „normalnej” porze, można obejrzeć performatywne czytanie na żywo tekstu komedii Całuj ciotkę Teatru Żydowskiego. Teatr Polski w Warszawie zachęca do obejrzenia nagrań wideo spektakli Szekspir Forever i Emigranci, a Teatr Ateneum zaprasza do korzystania z kanałów teatralnych Facebooka, Instagramu czy YouTube. Teatr Syrena zachęca do obejrzenia spektaklu BEM! Powrót Człowieka – Armaty, którego koproducentem jest Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach. Z kolei na stronie Teatru Powszechnego w Warszawie można obejrzeć Praskie si-fi, zaś Teatr Wielki – Opera Narodowa zaprasza na Carmen w reżyserii… Andrzeja Chyry.
W ten oto sposób nie poruszyłem innych problemów związanych z teatrem jako sztuką. Pojawiło się ich sporo! Może jeszcze do tego wrócę?
