W 2021 roku przypada dwusetna rocznica urodzin Norwida. Poetyckie widowisko z tej okazji opisuje Roman Soroczyński.
Teatr Polski w Warszawie postanowił uczcić bardzo ważny jubileusz: 24 września 2021 roku przypada dwusetna rocznica urodzin Czwartego Wieszcza. Dlatego rok 2021 został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Cypriana Kamila Norwida.
Słowo jest ogień – to znakomicie wybrany przez Janusza Majcherka zbiór tekstów Cypriana Kamila Norwida oraz tych, którzy pisali o nim: Konstantego Gaszyńskiego, Juliusza W. Gomulickiego, Andrzeja Edwarda Koźmiana, Kajetana Koźmiana, Zygmunta Krasińskiego, Teofila Lenartowicza, Władysława Mickiewicza, Czesława Miłosza, Marcelego Motty’ego, Aleksandra Niewiarowskiego, Jana Rosena, Zbigniewa Sudolskiego, Józefa Tokarzewicza, Antoniego Zaleskiego.
Tytuł widowiska został zaczerpnięty z XIII pieśni poematu Quidam:
– Noc to, w czas której ten i ów powstawa,/ Nucąc lub klątwy rzucając niewczesne;/ A prawda ludziom zda się jak zabawa,/ Zabawa jako strapienie bolesne:/ Słowo jest ogień – milczenie jest lawa -/ Jakoż szczęśliwy, kto wstawszy, gdy ciemno,/ Nie dotknął liry swojej nadaremno…
Słowo jest ogień – Dorota Landowska i Ewa Domańska
Cyprian Kamil Norwid pisał o sobie, że jest człowiekiem niepotrzebnym, który funkcjonuje jak „w trupie doskonałej nad- kompletowy aktor”. Był twórcą, który szukał swego miejsca i go nie znalazł. Artysta, który wiedział, że społeczeństwo go nie chce, tym boleśniej odczuwał, że jest temu społeczeństwu potrzebny. Niespełniony geniusz, samotnik postrzegany jako dziwak. Niezależność myśli utożsamiał z niezależnością materialną. Nie umiał, jak Mickiewicz, zjednywać sobie ludzi; nie grywał na giełdzie, jak Słowacki; nie mógł dokładać do swej twórczości z rodowego majątku, jak Krasiński. Chciał utrzymywać się wyłącznie z działalności twórczej. Wolność artystyczną okupił życiem w ubóstwie, śmiercią w nędzy i zapomnieniem tuż po odejściu. Dopiero pod koniec XIX wieku jego twórczość odkrył i zaczął publikować Zenon Przesmycki (Miriam). Stąd utarło się przekonanie, że Norwid – jako twórca – został odrzucony przez współczesnych, by być zrozumianym dopiero przez następne pokolenia „późnych wnuków”. „Czwartym wieszczem” stał się dopiero w dwudziestym wieku. Zresztą, do tej pory wśród historyków literatury trwają spory, na ile był romantykiem, a na ile wyprzedzał swoją epokę. Czyż ten spór nie jest potwierdzeniem trafności słów Cypriana Kamila Norwida: Słowo jest ogień – milczenie jest lawa?
Osobiście uważam, że Cyprian Kamil Norwid znacznie wyprzedził swoją epokę. Jego twórczość nawet dzisiaj wydaje się dosyć trudna! Kiedy jednak słuchałem jego poezji w znakomitym wykonaniu aktorów Teatru Polskiego, o wiele łatwiej było mi zrozumieć ją. Te trudne teksty, zaprezentowane z imponującym kunsztem aktorskim, trafiają do odbiorcy z dużo większą siłą, niż czytane samodzielnie. Potwierdziła się moja teza, że Dyrektor Teatru, Andrzej Seweryn – który wystąpił w projekcji video – fantastycznie prowadzi zespół aktorski! Rzadko chwalę aktorów imiennie, ale muszę przyznać, że do Pawła Krucza, którego cenię od dawna, wspaniale dołączył Krzysztof Kwiatkowski. Cóż za dykcja, cóż za znakomita interpretacja – przypomnijmy: trudnego! – tekstu…
Do wysokiego poziomu, zaprezentowanego przez młodszych kolegów, pięknie dostosował się Jerzy Schejbal.
I tu znowu o technice: aktorzy byli nagrywani za pomocą kamery, która znajdowała się nad sceną. Dzięki temu byli oni widoczni podwójnie: w pionie i w poziomie. Nagrania te były uzupełniane przez ciekawą scenografię, ukazującą rękopisy Cypriana Kamila Norwida oraz… jego rysunki. Warto bowiem pamiętać, że nasz bohater był wszechstronnym człowiekiem: tworzył nie tylko różne utwory literackie (poetyckie, prozatorskie i dramatyczne), ale spod jego rąk wychodziły także grafiki, obrazy, rysunki i rzeźby.
Dzięki wspaniałej grze aktorów i połączeniu jej z nowinkami technicznymi spektakl Teatru Polskiego ożywił poezję najwyższej próby – niesłusznie uznawaną przez niektórych za nieaktualną.
- Słowo jest ogień – premiera: 12 czerwca 2021 r., Duża Scena Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie
- Scenariusz: Janusz Majcherek
- Reżyseria: Szymon Kuśmider
- Praca nad słowem: Teresa Budzisz-Krzyżanowska
- Scenografia: Jolanta Gałązka
- Kostiumy: Grażyna Piworowicz
- Muzyka: Dominik Strycharski
- Projekcje: Piotr Solecki
- Nagranie wideo: Tomasz Kencler
- Reżyseria światła: Jarosław Wardaszka
- Inspicjent: Katarzyna Bocianiak
- Sufler: Małgorzata Ziemak
- Producent wykonawczy: Magdalena Mróz
- Obsada: Krzysztof Kwiatkowski, Paweł Krucz, Jerzy Schejbal, Krystian Modzelewski, Adam Cywka, Katarzyna Skarżanka, Ewa Domańska, Dorota Landowska oraz (w projekcji wideo): Andrzej Seweryn.
