W ramach Małej Warszawskiej Jesień w sobotę dwa przedstawienia na dziecińcu Zamku Ujazdowskiego: o godz. 11.00 oraz 16.00.
TEMPO to koncert perkusyjny z gościnnym występem gamelanu:
- Per Nørgård I Ching
- cz. I Thunder Repeated: The Image of Shock (hexagram no. 51)
- cz. IV Towards Completion: Fire over Water (hexagram no. 64)
- Per Nørgård Whirls
Magdalena Kordylasińska-Pękala, Miłosz Pękala – perkusja, prowadzenie koncertu
WARSZAWSKA GRUPA GAMELANOWA: Maria Białota, Krzysztof Dziuba, Karolina Karwan, Dawid Martin, Tomasz Matlingiewicz, Przemysław Piłaciński
O tempie Magdalena Kordylasińska-Pękala i Miłosz Pękala:
Jak to jest z tym tempem Czy można grać szybko i wolno w tym samym momencie Czy wielkość instrumentu ma przy tym znaczenie Kiedy coś jest razem, a kiedy osobno Inspirowani twórczością wybitnego duńskiego kompozytora Pera Nørgårda oraz własnymi perkusyjnymi doświadczeniami, postaramy się odpowiedzieć na te pytania podczas koncertu. W opowieści nawiążemy do perkusyjnych dzieł Nørgårda, m.in. I Ching. Zaznajomienie młodych słuchaczy z procedurami stosowanymi przy komponowaniu muzyki nowej pozwoli im lepiej zrozumieć większe dzieła oraz dostrzec klarowne struktury w pozornie autonomicznym świecie współczesnych dźwięków. Zawiłości w łączeniu rytmów i temp przybliżymy za pomocą niebywałych instrumentów wchodzących w skład indonezyjskiego gamelanu. Na pewno będzie barwnie i przestrzennie. Na pewno nie zabraknie rytmów i właściwego tempa.
Gamelan
Z jawajskiego „uderzanie” to – jak sama nazwa sugeruje – orkiestra złożona głównie z instrumentów perkusyjnych: metalofonów (gongów i instrumentów sztabkowych wykonanych najczęściej z brązu) oraz ksylofonów, membranofonów (dwumembranowych bębnów cylindrycznych), uzupełnionych chordofonami (smyczkową lutnią rebab, cytrą, rzadziej skrzypcami) i aerofonami (bambusowym fletem lub rodzajem oboju). Przez autochtonów gamelan jest postrzegany nie jako zespół pojedynczych instrumentów, ale raczej jako jedna, nierozerwalna całość. W przeciwieństwie do zespołów czy orkiestr funkcjonujących w kręgu cywilizacji Zachodu, stanowiących zwykle zbiór niezależnych od siebie instrumentów, gamelan składa się z narzędzi dźwiękowych, którymi, poza nielicznymi wyjątkami, nie można posługiwać się jako instrumentami solowymi. Muzyka gamelanowa, przez Jawajczyków zwana też karawitanem, jest zatem muzyką typowo zespołową, a od realizujących ją wykonawców wymaga ścisłej, precyzyjnej kooperacji. Analiza repertuaru gamelanowego i obserwacja zależności pomiędzy grą poszczególnych instrumentów pozwalają dostrzec obok piękna natury estetycznej jej nadzwyczajne uporządkowanie, logikę formy, można by powiedzieć: piękno matematyczne. Mimo że gamelan kojarzony jest przez ludzi Zachodu z całą Indonezją, w rzeczywistości w skali całego ogromnego archipelagu indonezyjskiego wydaje się on zjawiskiem lokalnym, ograniczającym się do wysp Jawa, Bali, a po części również południowej Sumatry i Lomboku. Spośród ponad 300 grup etnicznych zamieszkujących Indonezję gamelan używany jest właściwie tylko przez Jawajczyków, Sundajczyków, Madurów, Malajów, Balijczyków i Sasaków. Gamelan gedhe lub gamelan ageng (jaw. „wielki gamelan”), którego można będzie posłuchać na koncercie, ewoluował i rozwijał się przy ośrodkach władzy dawnych królestw jawajskich, a później przy dworach (tzw. kratonach) sułtanów Yogyakarty i Surakarty, gdzie grał dla rozrywki arystokracji, uświetniał ceremonie dworskie oraz towarzyszył tańcom i różnym formom dramatu wayang. Funkcje te gamelan spełnia do czasów nam współczesnych.
Warszawska Grupa Gamelanowa jest pierwszym w Polsce zespołem prezentującym jawajską muzykę gamelanową. Grupa powstała w 2001 roku na bazie zespołu warsztatowego działającego przy Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. WGG prowadzona jest przez pana Soegijanto, Jawajczyka od wielu lat mieszkającego w Polsce, oraz muzyków mających za sobą studia gry na gamelanie na uczelniach artystycznych Jawy Środkowej: Dawida Martina, Tomasza Matlingiewicza i Marię Szymańską-Ilnatę. Zespół specjalizuje się w wykonywaniu tradycyjnej muzyki jawajskiej (karawitan Jawa), ale w swoim repertuarze ma również utwory z nurtu muzyki popularnej (dangdut, campur sari), jak i kompozycje współczesnych twórców. Ponadto grupa wykonuje również spektakle jawajskiego teatru cieni wayang kulit. WGG koncertowała w wielu miastach Polski, biorąc udział w takich imprezach, jak IV i V Toruński Festiwal Nauki i Sztuki, VIII Festiwal Nauki w Warszawie, V i VII Crossdrumming Festival – Międzynarodowy Festiwal Sztuki Perkusyjnej w Warszawie, Międzynarodowy Festiwal Perkusyjny „Źródła i Inspiracje” w Krakowie (wspólny występ z artystami z Yogyakarty), Festiwal Kultur Świata „Okno na świat” w Gdańsku, obchody Międzynarodowego Dnia Uchodźcy, Pobocza Folku w Parchowie (wspólny koncert z kwartetem jazzowym Leszka Kułakowskiego) czy Wielokulturowe Street Party „Cały świat w Warszawie”. W 2012 zespół uczestniczył w obchodach Roku Johna Cage’a w Polsce, biorąc udział w wykonaniu Musicircus podczas lubelskiej Nocy Kultury i dając koncert podczas konferencji „Czy cisza jest muzyką ” w stulecie urodzin Johna Cage’a w Akademii Muzycznej w Łodzi.
W 2014 roku WGG wystąpiła w Pałacu Prezydenckim dla prezydentów Polski i Indonezji, a także wzięła udział w Warszawskiej Jesieni, gdzie wykonała utwór Gending Bonang indonezyjskiego kompozytora Michaela Asmary. Wiosną 2015 zespół uczestniczył gościnnie w trasie koncertowej indonezyjskiego pianisty jazzowego Dwikiego Dharmawana. Grupa uczestniczyła również w festiwalach teatralnych, m.in. w Festiwalu Cieni zorganizowanym przez Teatr Groteska w Krakowie, Festiwalu Małe Betlejem w Teatrze im. Andersena w Lublinie oraz spotkaniach teatralnych Teatr Wielu Kultur w Muzeum Śląskim w Katowicach, prezentując przedstawienia tradycyjnego jawajskiego teatru cieni wayang kulit. Ponadto zespół występował również za granicą (koncerty w Pradze), a kilku muzyków WGG koncertowało w Indonezji w ramach wspólnych projektów z tamtejszymi artystami.
Per Nørgård
Urodzony 13 lipca 1932 w Gentofte pod Kopenhagą, uważany jest za największego kompozytora duńskiego po Nielsenie. W swoich publicystycznych tekstach podejmuje tematy estetyki i filozofii nowej muzyki, polityki i spraw socjalnych. Studiował pod kierunkiem Vagna Holmboego w Królewskiej Akademii Muzycznej w Kopenhadze, a następnie u Nadii Boulanger. W początkowym okresie twórczości zafascynowany był tradycją muzyki skandynawskiej, Jeanem Sibeliusem, Carlem Nielsenem i Vagnem Holmboem, o czym świadczy jego I Symfonia i Constellations. Później pociągało go modernistyczne eksperymentatorstwo, pod koniec lat 60. pojawiły się w jego muzyce elementy psychodeliczne. Metody kompozycji, z których Nørgård jest najlepiej znany, po raz pierwszy zostały zastosowane w drugiej części Voyage into the Golden Screen. ,,Seria nieskończoności”, jak ją określił, jest rodzajem hierarchicznej struktury zbliżonej do fraktalu, w której utwór rozwija się z niewielkiego motywu ,,odradzającego” się następnie w głębszych warstwach. Ta koncepcja była najbardziej konsekwentnie realizowana w jego trzeciej symfonii. Od II połowy lat 60. skupiał się na brzmieniach alikwotowych i kształtowaniu detalu. W latach siedemdziesiątych częściej sięgał po elementy tonalne, proporcje złotego podziału i kody stylistyczne z minionych wieków, choć nadal cechowała go postawa modernistyczna.
Na początku lat 80. Nørgård zainteresował się pracami cierpiącego na schizofrenię malarza i poety Adolfa Wölfliego. Charakterystyczna dla tej twórczości alternacja pomiędzy idyllą i katastrofą stała się motorem powstania czwartej symfonii.
W ostatnich latach Nørgård zajmował się rozwijaniem techniki, którą określa mianem ,,jezior dźwiękowych”. Powraca w niej ,,seria nieskończoności” w odnowionej postaci. Jego muzyka może mieć całkowicie tonalny charakter, nigdy nie staje się jednak neoromatyczna; nie jest wyrazem nostalgii. Prowadził działalność dydaktyczną w latach 1958-94, od 1965 r. jako profesor kompozycji w Akademii Muzycznej Aarhus. Jego nauczanie wywarło znaczny wpływ na kolejne generacje duńskich kompozytorów. W 2000 roku otrzymał Nagrodę Kompozytorską Wilhelma Hansena.
Wybrane utwory (od 1980): Wie ein Kind na chór a cappella do tekstów Adolfa Wölfliego i Rainera M. Rilkego (1980), IV Symfonia ,,Indischer Rosengarten und Chinesischer Hexen-See” (1981), The Divine Circus, opera według Adolfa Wölfliego (1982), Najder, muzyka elektroniczna (1986), Helle Nacht, koncert skrzypcowy (1987), Pastoral na orkiestrę smyczkową, muzyka do filmu Gabriela Axela (1988), Concerto in due tempi na fortepian i orkiestrę (1994-95), Nuit des hommes, opera wg Apollinaire’a (1995-96), Bach to the Future na perkusję i orkiestrę (1997), Aspects of Leaving na orkiestrę kameralną (1997), Håndslag na perkusję i orkiestrę kameralną (2000), Intonation/Detonation na orkiestrę (2000), Terrains Vagues na orkiestrę (2000), Intonation dla 16 perkusistów (2002), Borderlines na skrzypce solo, perkusję i orkiestrę smyczkową (2002), Delta na saksofon, altówkę i wiolonczelę (2005), osiem kwartetów smyczkowych w tym VII Kwartet ,,Night Descending” (1997), VII Symfonia (2006), Lysning na orkiestrę smyczkową (2006), Snip Snap na orkiestrę kameralną (2006), Tæt PætEn Lys Time na perkusję (2008), Momentum na wiolonczelę solo (2009), Bach to the Future na perkusję i 10 instrumentów (2010), Four Meditations na siedem instrumentów do wiersza The Year Ole Sarviga (2010), Arabesque na perkusję (2011), VIII Symfonia (2011), Cantica Concertante na wiolonczelę solo i orkiestrę kameralną (2012), Queen and Ace na harfę solo i zespół (2012), Trio Breve na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (2012), Remembering Child na altówkę (lub wiolonczelę) i orkiestrę kameralną (1986/2013), Orgelbogen: 17 præludier og koralfantasier na organy (1955-2015).
