Józef Pfeiffer, warszawiak od kilku pokoleń, jest bohaterem felietonu Krzysztofa Szujeckiego z Towarzystwa Miłośników Historii.
120. felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od trzech lat emitowane w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek CXX:
Józef Mieczysław Pfeiffer
przemysłowiec, inteligent, społecznik
Opowiada Krzysztof Szujecki
Mimo obco brzmiącego nazwiska Józef Pfeiffer należał do tych ludzi, o których śmiało możemy mówić, że są warszawiakami od kilku pokoleń. Pochodził z rodziny spolonizowanych Niemców, przybyłych do Warszawy na początku XVIII w.
Ród Pfeifferów dobrze kojarzono w stołecznym mieście, głównie jako zaradnych przedsiębiorców – przedstawicieli branży garbarskiej. Rodzina Józefa, który przyszedł na świat w 1888 r., mieszkała w domu przy ulicy Smoczej, w sąsiedztwie wybudowanej przez nią w latach 70. XIX wieku nowoczesnej fabryki, której teren sięgał do ul. Okopowej. Firma była największym producentem wyrobów skórzanych w całym Imperium Rosyjskim. Produkty w niej wytworzone były nagradzane na wystawach w Moskwie, Petersburgu, Wiedniu, Berlinie i Paryżu. Józef zachował bardzo dobre wspomnienia z dzieciństwa, uczęszczał do znanej wówczas Szkoły Handlowej Rondthalera przy ulicy Śniadeckich, którą ukończył, zdając pomyślnie egzamin końcowy. Była to placówka niepodlegająca Ministerstwu Oświaty, ale – co ciekawe – resortowi skarbu, co dawało szanse na większą swobodę w nauczaniu i gwarantowało absolwentom przygotowanie kupieckie na wysokim poziomie.
Jako osiemnastolatek Józef Pfeiffer rozpoczął praktykę w spółce garbarskiej „Bracia Pfeiffer, Szlenkier i Temler”, uzyskując kompetencje czeladnicze, a potem obejmując stanowisko dyrektora technicznego. W firmie braci Pfeiffer płace nie stały może na najwyższym poziomie, lecz zaplecze socjalne przyciągało pracowników. Widać było, że Józef jest przez nich lubiany i szanowany. Przedsiębiorstwo, oprócz kasy pożyczkowo-emerytalnej, dysponowało wieloma instytucjami – biblioteką, przedszkolem, ochronką. Na miejscu funkcjonował także ośrodek zdrowia z dyżurującym lekarzem i kasą chorych.
Po kilkunastomiesięcznym narzeczeństwie, w styczniu 1911 roku, Józef wziął ślub z Marią Gebethner, którą miał w zwyczaju nazywać Marylką. Pochodziła z rodziny znanych i zasłużonych wydawców. Józef Pfeiffer nie koncentrował się jedynie na swojej fabryce i interesach. Pfeifferowie aktywnie uczestniczyli w życiu kulturalnym, regularnie bywali w teatrze, odwiedzali operę, prenumerowali wiele tytułów prasowych, także zagranicznych. Z polskich były to m.in. takie jak: „Tygodnik Ilustrowany”, „Naokoło Świata”, „Biblioteka Dzieł Wyborowych”, „Świat”, „Ateneum”, „Chimera”, „Biblioteka Wiedzy”. Z obcojęzycznych zaś: „Illustration Française” „London News”, „Das Magazine” i inne.. W czasie I wojny światowej angażował się w bieżące sprawy warszawiaków: działał w Komitecie Obywatelskim miasta Warszawy i współorganizował Komisję Rozdziału Mąki i Chleba jako jej wiceprzewodniczący.
Po nastaniu niepodległości fabryka Pfeifferów była największym polskim przedsiębiorstwem garbarskim. Niestety, szybko nadeszły o wiele gorsze czasy. Dla świetnie wtedy prosperującej garbarni wprowadzenie złotówki okazało się fatalne w skutkach, podobnie zresztą jak dla całej skórzanej produkcji w Polsce. Jednym z efektów reformy walutowej Grabskiego było obniżenie ceny płodów rolnych i silny spadek popytu. Negatywną rolę odegrała także utrata rynku rosyjskiego, wobec czego krajowy przemysł garbarski – mimo podjętych wysiłków modernizacyjnych związanych np. z dołączeniem do produkcji skór miękkich – znalazł się na równi pochyłej.
Józef Pfeiffer w latach 30. XX wieku miał wiele pracy także poza rodzinnym przedsięwzięciem. Za swoją działalność na rzecz organizacji przemysłu garbarskiego w niepodległej Polsce został w 1932 r. odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Doceniono wysiłki jakie podejmował, będąc radcą Warszawskiej Izby Przemysłowo-Handlowej jako wiceprzewodniczący etycznego postępowania w handlu i przemyśle, prezesem zarządu Towarzystwa Akcyjnego Fabryki Garbarskiej „Temler i Szwede”, a także zasiadając w zarządzie Towarzystwa Kredytowego Przemysłu Polskiego, a pod koniec lat 30. XX wieku będąc prezesem zarządu Księgarni Gebethner i Wolff. Działalność w branży księgarskiej miała rzecz jasna swoje źródło w więzach rodzinnych.
Po wybuchu II wojny światowej Pfeiffer, mimo nalegań okupanta, zdecydowanie odmówił przyjęcia niemieckiego obywatelstwa.
Pomagał natomiast Żydom w ucieczce z getta.
Za swoją działalność w tym czasie otrzymał Krzyż Walecznych oraz Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. Zniszczone po powstaniu warszawskim przedwojenne zabudowania na Woli odbudowano i Józef Pfeiffer wznowił działalność, która początkowo, do czasu nacjonalizacji, miała charakter prywatny. Wkrótce jednak budynki garbarni przejęła Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch” z przeznaczeniem na działalność drukarni. W ten sposób zakończyła się historia tej niegdyś wielkiej i znanej warszawskiej fabryki.
Krzysztof Szujecki
Urodzony w 1987 w Warszawie, absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pasjonat historii i historii sportu.
Autor wielu książek o tej tematyce, zarówno dla dorosłych, jak i młodszych czytelników, m.in. „Życia sportowego w Drugiej Rzeczypospolitej” (Bellona 2012), „Życia sportowego w PRL” (Bellona 2014), „Zagadek sportowych” (Demart 2015) „Encyklopedii igrzysk olimpijskich” (SBM, 2016), „Historii sportu w Polsce, tom I” (Biały Kruk 2018), „Sportsmenek” (Muza 2020) „Milionerów przedwojennej Polski” (Księży Młyn 2021) i „Najpiękniejszych kobiet przedwojennej Polski” (Księży Młyn 2023).
W ramach swojej działalności publicystycznej i edukacyjnej wielokrotnie gościł w programach telewizyjnych i radiowych. Współpracował m.in. z Muzeum Literatury w Warszawie oraz Centrum Edukacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie i Katowicach.
W Towarzystwie Miłośników Historii od 2024 roku.
Podcast Radia Kolor
3:33 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
