Profesor Wojciech Iwańczak opowiada o Ludwiku Waryńskim.
113. felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od trzech lat emitowane w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii.
Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek CXIII:
Ludwik Waryński
bohater kontrowersyjny?
Opowiada prof. Wojciech Iwańczak
Jeżeli nie lękasz się pieśni
stłumionej, złowrogiej i głuchej,
gdy serce masz męża i jeśli
pieśń kochasz swobodną – posłuchaj.
Tak zaczyna się wiersz Władysława Broniewskiego ku czci Ludwika Waryńskiego, w którym poeta zbudował obraz zakutego w kajdany rewolucjonisty osadzonego w lochach więziennych. To wszystko prawda, ale co działo się wcześniej i co zaprowadziło Ludwika Waryńskiego do ponurej twierdzy Schlisselburga?
Nasz bohater urodził się w roku 1856 w Martynówce na Kijowszczyźnie.
Pochodził z nie posiadającej majątku rodziny szlacheckiej, jego rodzicami byli Ludwik Seweryn i Pelagia z Barzyckich. Ojciec absolwent uniwersytetu uczestniczył w konspiracji demokratyczno – niepodległościowej, pomagał uczestnikom powstania styczniowego, za co trzykrotnie był aresztowany. Swoje dzieci uczył rzemiosła i wpajał im szacunek do pracy.
Ludwik uczył się w ludowej szkole elementarnej w Białej Górze, a następnie trafił do tamtejszego rosyjskiego gimnazjum. Utrzymywał się z udzielania korepetycji, angażował się też w działalność kółek samokształceniowych pomagających w nauce przedmiotów zabronionych przez władze. Po maturze zapisał się na studia w Instytucie Technologicznym w Petersburgu. Tam zetknął się z socjalizmem i odtąd poświęcił się całkowicie działalności propagującej jego ideały. Kosztowało go to usunięcie ze studiów, gdyż angażował się też w bunty studenckie na rzecz demokratyzacji studiów. Otrzymał nakaz opuszczenia Petersburga i przebywania przez rok w miejscu zamieszkania. Czas ten wykorzystał owocnie dla nawiązania nowych kontaktów oraz dla pochłaniania lektur z zakresu historii i ekonomii.
Późniejsze lata burzliwego i niezwykle aktywnego życia Ludwika Waryńskiego charakteryzują się ewolucją poglądów. Należało wybrać pomiędzy narodem i wolnością Polski a klasa robotniczą i internacjonalizmem. Był przekonany, że najważniejsza jest walka o prawa robotników i dążenie do przyszłej rewolucji wspólnie z aktywistami innych krajów. W tym programie nie było miejsca na walkę o niepodległość.
Kolejne lata wypełnione były konspiracją, agitacją, organizowaniem struktur rewolucyjnych, ukrywaniem się przed policją. Waryński zmieniał nazwiska, dokumenty, wygląd, mieszkania. Związał się z Warszawą, ale musiał ukrywać się też w Galicji, potem władze austriackie wydaliły go do Szwajcarii. Ukoronowaniem tej gorączkowej działalności było założenie w 1882 roku pierwszej polskiej partii socjalistycznej Proletariat.
Jej istnienie nie trwało długo, już w 1883 roku władze carskie dokonały aresztowań członków partii. Brutalne śledztwo zakończyło się surowymi wyrokami. Waryńskiego skazano na 16 lat katorgi. Przewieziono go do twierdzy Szlisselburg k/ Petersburga, gdzie miał nawet dość znośne warunki bytowania, niestety nić jego życia przerwała gruźlica w wieku 33 lat. Nie wiadomo, gdzie został pochowany, nikogo tez nie zawiadomiono o jego śmierci. Syn Waryńskiego zajął się nauką, sympatyzował z lewicą, potem był piłsudczykiem, a w roku 1932 popełnił samobójstwo.
Waryński bywał utożsamiany z wulgarnym komunizmem, a tymczasem był to człowiek głęboko ideowy. Jego poglądy ciągle wzbudzają liczne kontrowersje.
Wojciech Iwańczak
Profesor zwyczajny, mediewista.
Zajmuje się Europą Środkową schyłku średniowiecza, dziejami Czech, historią geografii i kartografii.
Autor ponad 400 publikacji w kilkunastu krajach, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, Sekretarz Generalny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Historycznego, Członek Honorowy Czeskiego Towarzystwa Historycznego.
Od ponad 30 lat członek Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
W latach 1999 – 2005 Prezes TMH.
Podcast Radia Kolor
4:27 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
