2 listopada 1925 r., w Grobie Nieznanego Żołnierza na Placu Saskim (dziś Piłsudskiego) w Warszawie złożono szczątki bezimiennego obrońcy Lwowa z 1918 r.
Od 100 lat miejsce to jest symbolem walk o wolność ojczyzny, przy którym organizowane są najważniejsze uroczystości państwowe.
O powstaniu Grobu Nieznanego Żołnierza zdecydowano w styczniu 1925 r.
Autorem projektu został rzeźbiarz Stanisław Ostrowski.
Zaproponował on umieszczenie w centrum pomnika płyty z szarego kamienia z napisem:
Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę.
Na stalowej tablicy wewnątrz napisano:
Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tem miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego.
Na sarkofagu wyryto:
Trumna ta zawiera zwłoki Nieznanego Żołnierza polskiego wzięte z mogiły lwowskiej dnia 29 X 1925 roku.
Wyboru Lwowa, jako miejsca pochodzenia szczątków bezimiennego żołnierza, dokonał losowo, między 15 polami bitew, Józef Buczkowski – kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari.
29 października 1925 r., na Cmentarzu Orląt Lwowskich ekshumowano trzy bezimienne groby żołnierskie. Znaleziono w nich zwłoki sierżanta, kaprala i postrzelonego w głowę oraz w nogę ochotnika, przy którym złożona była maciejówka z orzełkiem.
Zamknięte trumny ustawiono następnie przed cmentarną kaplicą, celem wyboru jednej z nich.
Polska Ormianka Jadwiga Zarugiewiczowa – matka żołnierza poległego na polach Zadwórza i pochowanego w nieznanym miejscu dokonała wyboru jednej z trumien.
Po otwarciu trumny okazało się, że wybór padł na żołnierza bez szarży, z maciejówką.
Był to znak, że wybrano ochotnika, bowiem żołnierze regularnego wojska nosili rogatywki. Lekarz dokonujący oględzin orzekł, że pochowany miał przestrzelone głowę oraz nogę. Były to przesłanki pozwalające uznać, iż poległ na polu chwały, oddając życie za ojczyznę. Ustalono, iż był w wieku około 14 lat.
Wybrane zwłoki złożono do nowej, sosnowej trumny, tę trumnę zaplombowano w trumnie cynowej i całość umieszczono w zdobionej orłami czarnej trumnie dębowej. Trumny były projektu Stanisława Ostrowskiego.
Wieczorem trumnę przeniesiono do kaplicy obrońców Lwowa, złożono na specjalnie na tę okazję przygotowanym katafalku i zaciągnięto przy niej nocną wartę honorową.
30 października 1925 roku w uroczystym kondukcie pogrzebowym z trumną na lawecie armatniej, w asyście orkiestry konnej Ułanów Jazłowieckich i oddziałów piechoty oraz kawalerii przeniesiono ciało bezimiennego żołnierza do bazyliki katedralnej. Trumna została wyniesiona za pomocą specjalnej windy na pięciometrowy, potężny katafalk.
Następnego dnia arcybiskup Bolesław Twardowski odprawił pożegnalne nabożeństwo, a po nim duchowieństwo ormiańskie, greckokatolickie i rzymskokatolickie odprawiło egzekwie.
Po ceremonii w katedrze uformowano kondukt i ulicami Lwowa: Rutowskiego, Legionów, Jagiellońską, pl. Smolki, Mickiewicza, Marszałkowską, Kopernika, Sapiehy i Dojazdową skierowano się na dworzec kolejowy. Na czele konduktu jechał na koniu gen. dyw. Jan Thullie, za nim 14 Pułk Ułanów, poczty sztandarowe, duchowieństwo trzech obrządków, laweta armatnia z trumną, dostojnicy wojskowi i cywilni, orkiestra wojskowa, kompania honorowa, a kondukt zamykał oddział policji konnej. Lwów na czas przejścia konduktu był odświętnie udekorowany, a na ulicach towarzyszył mu szpaler mieszkańców i żołnierzy. W fabrykach włączono syreny, dzwoniły dzwony w kościołach.
Na noc trumnę złożono w salonie recepcyjnym dworca, który został na tę okazję przystrojony przez lwowskich kolejarzy. Trumnę zamiast na katafalku złożono na karabinach maszynowych. Na noc przy trumnie stanęła warta honorowa – obok żołnierzy stanęli także kolejarze. Przez całą noc przez dworzec przewijał się tłum ludzi składających bezimiennemu żołnierzowi ostatni hołd.
1 listopada 1925 o godzinie 8:48 nastąpił odjazd ze Lwowa do Warszawy pociągu nadzwyczajnego. Pociąg prowadzony był parowozem udekorowanym emblematami narodowymi i żałobnymi. Trumna spoczywała w ostatnim wagonie – tym samym, którym do kraju przyjechały zwłoki Henryka Sienkiewicza. Drzwi wagonu pozostały otwarte na oścież, aby podczas przejazdu trumna była dla wszystkich widoczna. Wagon poprzedzający był wypełniony ponad setką wieńców ofiarowanych przez lwowian. Trzy pozostałe wagony zajmowała 56-osobowa eskorta honorowa z komendantem pociągu gen. bryg. Walerym Maryańskim.
Trasa pociągu wiodła przez Żółkiew, Rawę Ruską, Bełżec, Krasnystaw, Lublin i Garwolin. Na trasie przejazdu planowano liczne postoje po około 15 min. Pociąg za Lwowem jechał wśród rzeszy lwowskich kolejarzy trzymających zapalone pochodnie, a przy torach na całej trasie towarzyszyły mu nieprzebrane tłumy. Przejazd został sfilmowany przez Centrofilm, a film miał służyć propagowaniu idei uczczenia bezimiennego żołnierza. Pociąg po 22 godzinach jazdy wjechał do Warszawy.
Oficjalne przekazanie zwłok nastąpiło 2 listopada 1925 o godzinie 6:00 na Dworcu Głównym. Gen. Maryański przekazał trumnę oraz 126 wieńców gen. Sikorskiemu i gen. Suszyńskiemu. Trumna została złożona na lawecie armatniej zaprzężonej w szóstkę koni. Kondukt z dworca prowadził ksiądz prałat Niewiarowski. Na czele szły orkiestra oraz 30. Pułk Piechoty. Za trumną szli przedstawiciele rządu i wojska. Trasa wiodła Al. Jerozolimskimi, Nowym Światem i Krakowskim Przedmieściem przez plac Zamkowy do katedry św. Jana.
Przed katedrą na kondukt oczekiwał bp Gall, który następnie wprowadził trumnę po czerwonym kobiercu na katafalk znajdujący się na środku katedry. Do godziny 11:00, kiedy to zaczęło się nabożeństwo, do katedry przybywali oficjele – prezydent Rzeczypospolitej, Marszałkowie Sejmu i Senatu, prezes Rady Ministrów i ministrowie. Przybył także nuncjusz papieski Lorenzo Lauri.
Podczas mszy przy katafalku stanęła warta honorowa – cztery posterunki oficerskie. Miejsca najbliżej katafalku zajęte były przez matki poległych żołnierzy, wdowy i sieroty po żołnierzach oraz przez inwalidów wojennych.
Uroczystą mszę celebrował kardynał Kakowski
Patriotyczną homilię wygłosił ks. prałat Antoni Szlagowski:
Kim jesteś ty? Nie wiem.
Gdzie dom twój rodzinny? Nie wiem.
Kto twoi rodzice? Nie wiem i wiedzieć nie chcę i wiedzieć nie będę, aż do dnia sądnego. Wielkość Twoja w tem, żeś nieznany.W bratniej, wspólnej mogile zagubił imię, zagubił rodzinę, spadło z niego, co osobiste, z grobu narodził się na nowo, z grobu, gdyby z matki-ziemi, wyszedł nieznany, zapomniany, bezimienny […]
Czymże na Boga jesteś, szary żołnierzu, zapomniany, bezimienny?
Ty jesteś odwieczny geniusz bojowy narodu, zowiesz się Męstwo, ty jesteś niespożyta, niezmożona moc ideałów narodowych, zowiesz się Poświęcenie. Ty jesteś wszechzwycięska niepodległość ducha narodowego, zowiesz się Wolność.
Nazywasz się Milion, bo miliony złożyły w tobie swe ukochania i swe katusze. Nazywasz się Milion, a imię twoje czterdzieści i cztery, a życie twoje trud trudów, sława, sława, sława.
Po nabożeństwie trumna została zdjęta z katafalku przez ośmiu podoficerów – kawalerów Virtuti Militari, wyniesiona przed katedrę przez szpaler oddających honory sztandarów i złożona na armatniej lawecie. Przygotowano kondukt według ustalonego porządku. Na czele kroczył oddział piechoty konnej, następnie oddziały: piechoty, artylerii, kawalerii, sztandary armii polskiej, dalej duchowieństwo wszystkich wyznań, laweta z trumną, a tuż za nią matki, wdowy i inwalidzi. W dalszej kolejności w kondukcie szli: prezydent Rzeczypospolitej, przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wojskowych, wyższa generalicja, delegaci Sejmu i Senatu oraz wysocy urzędnicy, korpus oficerski i delegacje zagraniczne. Kondukt zamykał oddział konnej policji.
Kondukt udał się Krakowskim Przedmieściem, na pl. Saski. Po drodze konduktowi towarzyszyły tysiące warszawiaków, a nad konduktem przelatywały eskadry samolotów. W kościołach biły dzwony. Ze względu na trwającą rozbiórkę Soboru św. Aleksandra Newskiego pl. Saski mógł pomieścić zaledwie 3 tys. osób.
W lożach przy pałacu Saskim zasiedli prezydent Rzeczypospolitej z towarzyszącym mu pierwszym marszałkiem Polski, premier i marszałkowie Sejmu i Senatu, po lewej zaś duchowieństwo rzymskokatolickie, arcybiskup Kościoła prawosławnego i główny rabin warszawski.
Laweta z trumną została zatrzymana przed pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego. Kawalerowie Virtuti Militari przenieśli następnie trumnę przed salutującymi oddziałami i złożyli obok miejsca spoczynku. O godzinie 13:00, po komendzie dowódcy uroczystości, przy biciu dzwonów kościelnych trumna została opuszczona do grobowca. Minister spraw wojskowych złożył do grobowca akt erekcyjny oraz 14 żalników z ziemią z pozostałych pobojowisk, a także srebrny wieniec od prezydenta Rzeczypospolitej i jedwabny całun z wizerunkiem orła białego. Minutę po złożeniu trumny do grobowca nastąpiła cisza, przestały bić dzwony i oddano 24 wystrzały honorowej salwy armatniej. Grobowiec nakryto płytą nagrobną.
Akt erekcyjny miał następującą treść:
Naród i rząd Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej z jej prezydentem Stanisławem Wojciechowskim na czele, przy udziale przedstawicieli izb ustawodawczych, duchowieństwa wszech wyznań, wojska, władz państwowych i samorządowych, stowarzyszeń społecznych i licznych tłumów ludu złożył w grobowcu na placu Saskim w stołecznym mieście Warszawie wzniesionym, wydobyte ze wskazanego losem pobojowiska lwowskiego zwłoki żołnierza polskiego, który poległ za Ojczyznę, składając w ten sposób wspólny hołd tysiącom bohaterów, którzy w ciągu stutrzydziestoletniej walki o wolność legli na polu chwały za sprawę narodu.
Prezydent Wojciechowski jako pierwszy oddał honory Grobowi Nieznanego Żołnierza i złożył wieniec od narodu, a następnie zapalił wieczny znicz. Przy grobie została zaciągnięta warta honorowa wystawiona przez żołnierzy z 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej.
Tuż po uroczystości premier chciał podziękować osobiście Stanisławowi Ostrowskiemu, ale nie udało się go odnaleźć. Okazało się, że zaprosił on na obiad współpracujących z nim robotników, chcąc uniknąć tym samym oficjalnych uroczystości, wywiadów i natarczywych reporterów.
Przez kolejne lata Grób zyskiwał na znaczeniu.
Po odsłonięciu był miejscem wizyt tysięcy warszawiaków.
Doszło nawet do tego, że 4 listopada 1925 musiała interweniować policja, gdyż napierający tłum uszkodził łańcuchy okalające pomnik. Przy pomniku musiano ustawić policyjny kordon, który regulował ruch odwiedzających.
Przed grobem obowiązywał niepisany zwyczaj zdejmowania nakrycia głowy i pochylania głowy oraz zakaz palenia papierosów i prowadzenia głośnych rozmów. Żołnierzy obowiązywało oddanie honorów poprzez salutowanie, a przy zatrzymaniu – zdjęcie czapki.
W marcu 1926 roku odbyło się uroczyste przekazanie Grobu Nieznanego Żołnierza pod zarząd Warszawy. Nowy zarządca – o czym doniosła ówczesna prasa – doprowadził to miejsce do zaniedbania:
O godz. 23:00 z dwóch lamp świeciła się tylko jedna, druga zaś z powodu przepalenia się żarówki była ciemna. Znicz natomiast buchał tak płomieniami, jakby nowoczynny wulkan. Niech magistrat uważa, by przez niego nie spotkał stolicy ten despekt, że armia grób odbierze!
Podczas niemieckiej okupacji Grób Nieznanego Żołnierza był miejscem szczególnie ważnym i czczonym przez Polaków. Przechodzący przed grobem zwyczajowo oddawali mu cześć poprzez prosty gest uchylenia czapki. Często z narażeniem życia, dla podtrzymania ducha narodowego składano na płycie grobu kwiaty.
15 sierpnia 1941 roku, pomimo tego, iż koło Grobu Nieznanego Żołnierza często krążyły niemieckie patrole, złożono tam z okazji święta wieniec z szarfą:
Nieznanemu Żołnierzowi Rząd R.P.
W czasie powstania warszawskiego plac Saski przez cały czas pozostawał w rękach niemieckich. Niemcy zdając sobie sprawę, że Polakom bardzo może zależeć na zdobyciu tego rejonu, rozlokowali tu doborowe jednostki gen. Reinera Stahela, których potencjał przewyższał możliwości powstańców.
28 grudnia 1944 roku oddział Sprengskommando pod dowództwem mjr Wegnera wysadził w powietrze kamienice Skwarcowa. Budynki zostały zniszczone, ale monumentalna kolumnada nad Grobem Nieznanego Żołnierza nie runęła w całości. Nad grobowcem nadal stały kolumny. Następnego dnia ponowiono wysadzanie, wtedy sklepienie arkad zapadło się i płyta nagrobna została przysypana gruzem. Z grobu ocalały jednak fragmenty arkad: trzy od strony pl. Saskiego i dwie od strony przeciwnej.
Dowództwo Wojska Polskiego jeszcze przed zakończeniem wojny zadecydowało o odbudowie Grobu Nieznanego Żołnierza.
17 stycznia 1945 żołnierze rozpalili przy gruzach grobu ognisko – zamiast znicza. W maju 1945 9. drużyna pierwszej kompanii 13. Samodzielnego Batalionu pod dowództwem plut. Michała Dubaniowskiego dokonała odgruzowania okolicy.
W trakcie odgruzowywania stwierdzono, że Niemcy wywiercili otwory także w ocalonych filarach, ale pomimo takiego przygotowania nie umieszczono w nich ładunków i nie wysadzono. Wskazuje to na celowe ich pozostawienie, nie wiadomo, dlaczego ich nie wysadzono.
W listopadzie 1945 roku naczelny dowódca Wojska Polskiego, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, wydał rozkaz przygotowania projektu odbudowy Grobu Nieznanego Żołnierza. Władze wojskowe powierzyły odbudowę Grobu architektowi Zygmuntowi Stępińskiemu.
Nad arkadami przywrócono kamienne bazy 8 kolumn oraz ich szczątki. Po odbudowie sklepienia nad arkadami przywrócone zostały kamienne tralki, których część ocalała. Otoczenie grobu zostało wyłożone kamienną posadzką. W otoczeniu grobu od strony Ogrodu Saskiego ustawiono dwie najmniej uszkodzone barokowe rzeźby – alegorię Muzyki i Poezji.
Arkady od strony Ogrodu Saskiego zostały wypełnione zdobnymi kratami według projektu Henryka Grunwalda. Na kratach umieszczono najwyższe odznaczenia wojskowe: Krzyż Virtuti Militari (pominięto rok jego ustanowienia 1792), na środkowej Krzyż Grunwaldu, nad którym góruje orzeł (bez korony) oraz Krzyż Walecznych (z mylnym rokiem 1918 zamiast 1920).
Wprowadzone zostały także inne zmiany.
Starą płytę grobowca (z piaskowca) zastąpiono nową.
Starą płytę podobno zakopano pod chodnikiem, który prowadzi do Ogrodu Saskiego. Wieniec namalowany nad płytą grobowca zastąpiono jedną z dwóch uprzednio wiszących po bokach lamp. Zmieniona została forma wiecznego znicza u wezgłowia grobowca. Zamiast czterech przedwojennych zniczy przed tablicami wstawiono cztery duże kotły z ziemią z pobojowisk II wojny światowej, które zostały posadowione na osiach skrajnych arkad. Zmieniono klasycystyczne znicze przed frontem i z tyłu pomnika na eklektyczne.
Tablice noszące lata 1918–1920 znalazły się w Muzeum Wojska Polskiego, natomiast z lat 1914–1918 zostały wykorzystane powtórnie (napisy wyryte na odwrotnych płaszczyznach).
Inaczej niż przed wojną rozwiązano sprawę składania wieńców i wiązanek. Obowiązywała wtedy zasada składania wieńców obok płyty grobowca, natomiast po wojnie wieńce te składa się bezpośrednio na grobowej płycie.
Uroczystość odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza odbyła się 8 maja 1946 r. o godzinie 20. W czasie uroczystości złożono do kotłów ziemię z 24 pobojowisk, a gen. dyw. Marian Spychalski zapalił znicz.
Dwa dni wcześniej plac zmienił nazwę z Placu Saskiego na Plac Zwycięstwa.
W dniu następnym na pl. Zwycięstwa przybyli przedstawiciele rządu, wojska i zagraniczne delegacje. Poświęcenia Grobu Nieznanego Żołnierza dokonał Generalny Dziekan Wojska Polskiego ks. płk Stanisław Warchałowski. Marszałek Polski Michał Rola-Żymierski odczytał akt przekazania grobu pod opiekę społeczeństwu Warszawy. W imieniu miasta podziękował prezydent Stanisław Tołwiński. Oddano też honorowy salut armatni z dziesięciu dział.
Z tą chwilą przy Grobie Nieznanego Żołnierza został wprowadzony całodobowy posterunek warty honorowej. Zmiany warty odbywają się co godzinę, a w każdą niedzielę o godzinie 12 mają charakter uroczysty.
1 lipca 1965 roku Grób Nieznanego Żołnierza został uznany za obiekt zabytkowy.
Podczas pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II, 2 czerwca 1979 roku, modlił się przy grobie i zamieścił swój wpis w Księdze Pamiątkowej Grobu Nieznanego Żołnierza:
Nieznanemu Żołnierzowi Polski – Jan Paweł II Papież syn Narodu,
W homilii powiedział:
Stoimy tutaj w pobliżu Grobu Nieznanego Żołnierza.
W dziejach Polski – dawnych i współczesnych – grób ten znajduje szczególne pokrycie. Szczególne uzasadnienie. Na ilu to miejscach ziemi ojczystej padał ten żołnierz. Na ilu to miejscach Europy i świata przemawiał swoją śmiercią, że nie może być Europy sprawiedliwej bez Polski niepodległej na jej mapie? Na ilu to polach walk świadczył o prawach człowieka wpisanych głęboko w nienaruszalne prawa narodu, ginąc „za wolność naszą i waszą”? „Gdzie są ich groby, Polsko! Gdzie ich nie ma! Ty wiesz najlepiej – i Bóg wie na niebie!” (Artur Oppman, Pacierz za zmarłych). Dzieje Ojczyzny napisane przez Grób jednego Nieznanego Żołnierza.Przyklęknąłem przy tym grobie, wspólnie z Księdzem Prymasem, aby oddać cześć każdemu ziarnu, które – padając w ziemię i obumierając w niej – przynosi owoc.
Po roku 1989 nastąpiło ożywienie wokół Grobu Nieznanego Żołnierza.
W dniu 9 kwietnia 1989 roku Komitet Obrony Kraju wydał oświadczenie, w którym zapraszał do ogólnonarodowej dyskusji nad zmianami wystroju Grobu Nieznanego Żołnierza.
18 kwietnia 1989 roku w Grobie Nieznanego Żołnierza została złożona ziemia z mogił katyńskich. Uroczystość zorganizowana przez wojsko odbyła się o godzinie 11:00. Odkrytym samochodem, w asyście oficerów i Kompanii Reprezentacyjnej urna z prochami wjechała na pl. Zwycięstwa.
W księdze pamiątkowej Grobu Nieznanego Żołnierza zapisano:
Ku wiecznej pamięci potomnym, w hołdzie tym, którzy oddali swe życie dla Polski. Dnia 18 IV 1989 roku złożono w mauzoleum żołnierskiej chwały urnę z ziemią katyńską zbroczoną krwią polskich oficerów-bojowników września 1939 r.
W kwietniu 1990 roku premier Tadeusz Mazowiecki polecił wiceministrowi obrony narodowej Bronisławowi Komorowskiemu przygotowanie raportu o stanie prac nad grobem. Minister Komorowski powołał zespół pod kierunkiem Waldemara Strzałkowskiego, który otrzymał zadanie przywrócenia przedwojennych tablic i opracowanie kolejnych.
Tablice przedwojenne na Grobie Nieznanego Żołnierza zostały odsłonięte 11 listopada 1990 roku podczas obchodów Święta Niepodległości.
3 maja 1991 roku, podczas obchodów 200-lecia Konstytucji 3 Maja, odsłonięto 14 kolejnych, nowych tablic przedstawiających miejsca bitew z lat 972–1683, 1768–1921 i 1939–1945. Dwie tablice zostały poświęcone lotnikom i marynarzom.
15 sierpnia 2016 roku w dniu Święta Wojska Polskiego prezydent Andrzej Duda odsłonił pierwszą tablicę poświęconą żołnierzom wyklętym, uczestnikom podziemia antykomunistycznego. Kolejna tablica pojawiła się na Grobie w przeddzień Narodowego Święta Niepodległości tj. w dniu 10 listopada 2016 roku.
10 listopada 2017 roku zostały odsłonięte dwie nowe tablice upamiętniające żołnierzy polskiej samoobrony broniących lokalnej społeczności przed ukraińskimi nacjonalistami. Tablice zamontowano na filarach od strony południowej. Widnieją na nich daty i nazwy miejscowości, w których dochodziło do walk między Polakami a oddziałami UPA na Wołyniu, w Małopolsce Wschodniej i na Lubelszczyźnie. Na drugiej z tych tablic przez jeden dzień znajdowała się również inskrypcja dotycząca Birczy w powiecie przemyskim, bronionej przez oddziały Ludowego Wojska Polskiego w latach 1945–1946 przed atakami UPA wymierzonymi zarówno w polskie formacje uzbrojone, jak i w ludność cywilną. Tablica została jednak wymieniona w godzinach nocnych, a na nowej inskrypcji nazwa Bircza już się nie znalazła. Spotkało się to z ostrą krytyką ze strony władz gminy Bircza oraz środowisk kresowych.
Łącznie na filarach arkad Grobu Nieznanego Żołnierza znajdują się 22 tablice (stan na rok 2019).
Uroczystości
W dni świąt państwowych 3 maja, 15 sierpnia i 11 listopada przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbywa się uroczysta zmiana warty honorowej z udziałem wojsk wszystkich rodzajów. W święta 3 maja i 11 listopada w zmianie warty biorą udział także pododdziały Straży Granicznej i Policji. W uroczystościach biorą udział prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, marszałek Sejmu, marszałek Senatu, prezes Rady Ministrów oraz zaproszeni goście.
Ceremoniał składania wieńców (wiązanek kwiatów) na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza w ramach ceremoniału wojskowego reguluje decyzja nr 411/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 grudnia 2009 roku w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego „Ceremoniału Wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”.
Pododdziały ze sztandarami podczas defilady w takt Warszawianki oddają honory Grobowi Nieznanego Żołnierza, Prezydent składa wieniec w imieniu narodu, a pozostali przedstawiciele najwyższych władz – w imieniu reprezentowanych przez siebie instytucji.
Znaczenie Grobu Nieznanego Żołnierza podkreśla wprowadzony w protokole dyplomatycznym obowiązek odwiedzenia go przez delegacje zagraniczne składające wizyty w Polsce.
Przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbywają się także uroczyste przysięgi i ślubowania.
Warta honorowa
Wartę honorową na posterunek przy Grobie Nieznanego Żołnierza wystawia Pułk Reprezentacyjny Wojska Polskiego.
Wieczna Warta pełniona na Placu Piłsudskiego przy Grobie Nieznanego Żołnierza to symbol Pułku. Tak piszą o tym na pułkowej stronie internetowej:
Nasz żołnierz nigdy nie zszedł i nie zejdzie z tego najważniejszego dla każdego Polaka posterunku honorowego. Monument ku czci przelanej krwi żołnierskiej w imię wolności Ojczyzny jest najznamienitszym odzwierciedleniem narodowej dumy i tożsamości. Żołnierze strzegący bezpieczeństwa i godności tego miejsca mają za zadanie połączyć zadanie reprezentacyjne z zadaniem stricte wartowniczym, czyli ochronnym i obronnym.
Warta trwa całą dobę, 365 dni w roku.
Na wypadek zagrożenia na ochraniany obiekt żołnierze mają do dyspozycji łączność telefoniczną z dowódcą warty. Grób Nieznanego Żołnierza jest też monitorowany z wykorzystaniem kamery telewizyjnej przez oficera operacyjnego Dowództwa Garnizonu Warszawa.
Głównym zadaniem wartowników jest dbałość o zachowanie godności w bezpośrednim sąsiedztwie Grobu Nieznanego Żołnierza i reagowanie na ewentualne niestosowne zachowania czy profanowanie Grobu Nieznanego Żołnierza.
Warta, pomimo tego że jest honorowa, pełniona jest zgodnie z regulaminem służby wartowniczej, a żołnierze pełnią służbę na posterunku z bronią – najnowszym karabinem polskiej konstrukcji MSBS z założonym bagnetem oraz wyposażonym w amunicję.
Warta pełniona jest w mundurach służbowych Wojsk Lądowych.
Na posterunku stoi dwóch żołnierzy przez jedną godzinę, po której następują zmiana i trzy godziny odpoczynku, każda zmiana stoi sześć razy. Wartownia zlokalizowana jest w budynku Dowództwa Garnizonu Warszawa przy placu Marszałka Józefa Piłsudskiego.
W czasach zasadniczej służby wojskowej, żołnierze pełniący warty i odchodzący do rezerwy z Batalionu Reprezentacyjnego w ostatnim dniu swojej służby składali wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza. Asystowali przy tym żołnierze młodszego rocznika. Ceremonii tej towarzyszyło symboliczne przekazanie posterunku honorowego.
Pełnienie warty na tym posterunku to dla żołnierzy zaszczyt i wyróżnienie.
