Szpital Wolski przy ul. Kasprzaka 17 oficjalnie otwarto 120 temu jako szpital starozakonnych w Warszawie.
Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej to szpital znajdujący się przy ul. Kasprzaka 17 na Woli w Warszawie.
To adres oficjalny. Wejście główne do szpitala znajduje się przy ulicy Szarych Szeregów.
Szpital Wolski znajduje się na miejscu dawnego Szpitala Starozakonnych na Czystem.
W latach 80-tych XIX wieku wśród lekarzy ze starego szpitala żydowskiego, który znajdował się przy ulicy Pokornej, w okopach Cytadeli Warszawskiej, zrodziła się inicjatywa wybudowania nowego szpitala. Stary szpital, z powodu ciągłego przepełnienia i braku odpowiednich warunków sanitarnych, nie nadawał się już do eksploatacji. Inicjatywa zyskała poparcie środowiska lekarzy warszawskich oraz szerszej opinii społecznej. Wielkim orędownikiem budowy był dr Zygmunt Kramsztyk, lekarz okulista, który w 1883 roku na łamach „Kuriera Warszawskiego” uzasadniał konieczność stworzenia w Warszawie nowoczesnej lecznicy. Spośród ośmiu rozważanych lokalizacji wybrano grunty w ówczesnej gminie Czyste, włączonej do Warszawy w 1916 roku, leżące nieopodal rogatki wolskiej i ulicy Karolkowej, wzdłuż której przebiegała granica miasta. Na gruntach odkupionych w latach 1891- 1893 od kilku właścicieli w ciągu następnych lat postawiono i zadaszono niemal wszystkie zaplanowane pierwotnie budynki. Cała inwestycja kosztowała około 1,2 mln rubli.
Kompleks szpitalny zaprojektował arch. Artur Goebel, uczeń Henryka Marconiego, jednego z najwybitniejszych polskich architektów. Współpracował z nim inż. arch. Czesław Domaniewski, który był m. in. naczelnym architektem Warszawy i głównym architektem kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Przy projektowaniu wzorowano się na najnowocześniejszych ośrodkach leczniczych Europy Zachodniej. Delegacja Komitetu Budowy Szpitala odbyła nawet podróż studyjną do Niemiec, Francji i Austrii w poszukiwaniu rozwiązań łączących najnowsze osiągnięcia budownictwa z wymogami lecznictwa szpitalnego, a także podmiotowym podejściem do pacjenta.
Budowę rozpoczęto w 1894 roku. 23 maja został wmurowany kamień węgielny, wraz z opisem dotychczasowej historii warszawskiego szpitala żydowskiego w języku hebrajskim i polskim oraz kilkoma egzemplarzami aktualnych gazet, w fundament synagogi połączonej z budynkiem administracyjnym.
Jako pierwszy, w styczniu 1898 roku, uruchomiono pawilon z oddziałem dla chorych umysłowo (pawilon psychiatryczny), żeby jak najszybciej przenieść tu pacjentów z oddziału w starym szpitalu przy ulicy Pokornej, znajdującego się w szczególnie złym stanie. Pozostałe pawilony oddano do użytku w kwietniu 1902 roku i wtedy przyjęto w nich pierwszych pacjentów.
22 czerwca 1902 roku odbyła się oficjalna uroczystość otwarcia szpitala z udziałem kilkuset gości. Inauguracyjne przemówienia wygłosili: Michał Bergson, prezes Gminy Żydowskiej, warszawski bankier i działacz społeczny oraz Jan Berson, przemysłowiec, obywatel ziemski i filantrop, który po śmierci dra Ludwika Natansona w 1896 roku objął przewodnictwo Komitetu Budowy Szpitala. Głos zabrał też dr Zygmunt Kramsztyk, pierwszy lekarz naczelny szpitala, nadzorujący jego funkcjonowanie i budowę od 1901 roku.
Szpital korzystał z miejskiej kanalizacji, wodociągów i gazu. Miał centralne ogrzewanie parowe niskiego ciśnienia (była to pierwsza tego typu instalacja na ziemiach polskich), oświetlenie gazowe i elektryczne, wentylację, agregat prądotwórczy oraz własną studnię na wypadek awarii. Na powierzchni nie zajętej przez budynki i drogi dojazdowe urządzono ogród. Posadzono drzewa i krzewy ozdobne, ustawiono ławki i altany. Na bardziej uczęszczanych trasach położono chodniki z płyt betonowych, pozostałe drogi i ścieżki wysypano żwirem. Zainstalowano latarnie, które nocą oświetlały całą posesję.
W końcu 1907 roku, w związku ze zmianami organizacyjnymi w systemie szpitalnictwa, Szpital Starozakonnych, razem ze wszystkimi warszawskimi szpitalami przeszedł spod nadzoru gubernialnej Rady Dobroczynności Publicznej pod zarząd magistratu Miasta Warszawy.
W drugiej połowie lat 30-tych szpital stał się największym ośrodkiem lecznictwa zamkniętego w Warszawie. W 1937 roku miał niemal 1200 łóżek, o ponad 200 więcej niż Szpital Dzieciątka Jezus. Przed wybuchem II wojny światowej było tu 1500 łóżek, pracowało 147 lekarzy, 119 pielęgniarek, 6 farmaceutów oraz liczne grono niższego personelu pomocniczego.
Ważnym wydarzeniem było otwarcie, w 1923 roku, szkoły kształcącej pielęgniarki. Znana była jako Szkoła Pielęgniarstwa na Czystem, druga w Warszawie, a trzecia w Polsce. Do wybuchu II wojny światowej ukończyło ją 350 absolwentek.
W sierpniu 1939 roku większość lekarzy powołano do wojska. Podczas nalotów w dniach oblężenia Warszawy szpital został poważnie uszkodzony. W lutym 1941 roku władze okupacyjne nakazały przeniesienie go do wydzielonej dzielnicy żydowskiej. Tam został rozlokowany w kilku miejscach. Największa część, jako szpital zakaźny dla dorosłych, znalazła się na Stawkach. W niewyobrażalnie trudnych warunkach, ze zdziesiątkowanym personelem pomagał ludziom do końca istnienia warszawskiego getta.
Po wyeksmitowaniu lecznicy do getta, w jej zabudowaniach znalazł schronienie Szpital św. Ducha, założony w 1442 roku, w ramach chrześcijańskiej jałmużny książąt mazowieckich, jako przytułek dla najuboższych mieszkańców miasta, oraz niewielki Szpital Skarbowców.
W czerwcu 1941 roku, kiedy wybuchła wojna niemiecko-radziecka, oba te szpitale przeniesiono do budynków Gminy Żydowskiej na Pradze, a na Czystem urządzono niemiecki szpital wojskowy. Podczas Powstania Warszawskiego kolejne budynki szpitala uległy poważnym uszkodzeniom.
Jesienią 1946 roku zabudowania, które przetrwały wojnę przejął Szpital św. Ducha. Wkrótce jego nazwę zmieniono na Szpital Miejski nr 1 (nowa władza numerowała odradzające się szpitale warszawskie, żeby z ich nazw wyeliminować świętych patronów), a ulicę Dworską przemianowano na Marcina Kasprzaka.
W 1957 roku Szpitalowi Miejskiemu nr 1 nadano nazwę „Szpital Wolski”.
To prowadzi do pewnych pomyłek w opisie dziejów szpitali warszawskich. Otóż szpital o takiej samej nazwie był w Warszawie od lat 80-tych XIX wieku, ale nigdy nie funkcjonował w zabudowaniach Szpitala Starozakonnych na Czystem. Został otwarty w 1877 roku przy ufundowanym na mocy testamentu Stanisława Staszica Domu Przytułku i Pracy, który mieścił się na ulicy Wolskiej 4. W 1883 roku przybrał nazwę „Szpital Wolski”. W okresie międzywojennym władze Warszawy postanowiły wrócić do koncepcji fundatora i w zabudowaniach na Wolskiej przywrócić działalność zarobkową. W 1935 roku Szpital Wolski, zajmujący się wówczas głównie gruźlicą, przeniesiono do budynku na ulicy Płockiej 26, zwolnionego przez Dom Opieki dla Opuszczonych Dzieci Żydowskich. W 1948 roku tenże szpital przekształcono w Polski Instytut Przeciwgruźliczy, a w 1986 roku w Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, który nadal funkcjonuje na Płockiej.
W 1948 roku w jednym z jego pawilonów umiejscowiono tymczasowo Instytut Matki i Dziecka, który pracuje w nim do dziś.
W końcu lat 80-tych część gruntu przejęło ministerstwo finansów na potrzeby spółdzielni mieszkaniowej. W 2006 roku jeden z niewykorzystywanych od lat pawilonów został zwrócony Gminie Wyznaniowej Żydowskiej, w ramach ugody zawartej przez m. st. Warszawa,
Szpital Wolski nadal jest jest szpitalem miejskim. Dziś zapewnia opiekę zdrowotną dla ponad 260 tysięcy mieszkańców Warszawy, głównie z Woli. Jest w tej dzielnicy największą wieloprofilową placówką opieki zdrowotnej. Stanowi też najwaniejszą placówkę dla dzielnicy Bemowo, gdzie nie ma żadnego szpitala. Korzystaja z niego także mieszkańcy przyległych miejscowości, m.in. Stare Babice. Szpital posiada 11 oddziałów leczenia stacjonarnego z pododdziałami (łącznie 309 łóżek), Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR) (11 łóżek + 7 miejs konsultacyjnych), Wolskie Centrum Zdrowia Psychicznego z oddziałem dziennym (30 miejsc), Zespółm Leczenia Środowiskowego (+ 2 poradnie), Ośrodek Diagnostyki i Terapii Wewnątrznaczyniowej, Ośrodek Diagnostyki Medycznej, Zakład Rehabilitacji Leczniczej, a także przychodnię specjalistyczną, w której jest 8 poradni i gabinet diagnostyczno-zabiegowy. Szpital Wolski należy do Sieci Szpitali Promujących Zdrowie. Od 2004 r., ma certyfikat Systemu Zarządzania Jakością w zakresie lecznictwa szpitalnego, ambulatoryjnego i promocji zdrowia. W 2013 r., dołączył do nielicznych w kraju szpitali wieloprofilowych, które mają akredytację ministra zdrowia.
