Profesor Wojciech Iwańczak opowiada o generale z Warszawy wyjątkowo zapisanym na kartach historii.
86. felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które publikujemy już trzeci rok, oraz emitowane są w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek LXXXVI:
Bohater Woli – Józef Sowiński
Opowiada prof. Wojciech Iwańczak
Któż nie słyszał o generale Józefie Sowińskim, obrońcy Woli w powstaniu listopadowym. Jego postać stała się od dawna mieszkańcem masowej wyobraźni, symbolem miłości ojczyzny i legendarnym bohaterem zdolnym do najwyższych ofiar. Mniej wiadomo o jego życiu, przyjrzyjmy się zatem jakie drogi zaprowadziły go na szańce Woli w roku 1831.
Urodził się w roku 1777 w Warszawie, a jego ojciec urzędnik królewski i mecenas Cyprian Tomasz Sowiński, rok przed narodzeniem syna otrzymał szlachectwo z herbem Krakowczyk. Przyszły generał jako 14-latek rozpoczął naukę w sławnej Szkole Rycerskiej, gdzie zdobył sobie dobrą renomę. Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej wstąpił do Kawalerii Narodowej, brał udział w obronie Warszawy przy oblężeniu jej przez wojska rosyjskie i pruskie i dosłużył się stopnia podporucznika. Zdążył także służyć pod rozkazami Jana Henryka Dąbrowskiego przy wyprawie dla poparcia powstania w Wielkopolsce.
Po upadku insurekcji wrócił do rodzinnego majątku pod Sieradzem i tam spędził kilka lat. W roku 1799 za namową ojca wstąpił do artylerii konnej w armii pruskiej wysoko cenionej w Europie. W jej szeregach otrzymał najwyższe pruskie odznaczenie wojskowe Pour le Mérite (Za zasługi), a w bitwie pod Friedlandem koło Królewca został ranny w nogę.
Armię pruską opuścił w roku 1811 i niemal natychmiast wstąpił do wojsk Księstwa Warszawskiego, gdzie został dowódcą szwadronu i kapitanem artylerii konnej. W kampanii napoleońskiej 1812 roku spisywał się dzielnie, ale w bitwie pod Borodino kula armatnia strzaskała mu prawą nogę aż do kolana, jednak – jak mówi legenda – nawet wtedy nie zaprzestał wydawania rozkazów. Bohaterska postawa przyniosła mu odznaczenia Legii Honorowej i Virtuti Militari. Trafił potem do szpitala w Moskwie i w Rosji pozostał do roku 1813, gdy powrócił do Warszawy.
Będąc inwalidą nie miał szans na kontynuację służby liniowej, więc działał aktywnie nadal, najpierw jako dyrektor Arsenału Budowlanego w Warszawie, gdzie naprawiano sprzęt wojskowy i składano części karabinów sprowadzane z Rosji. Potem został cenionym komendantem Szkoły Aplikacyjnej, która kształciła przyszłych inżynierów i artylerzystów. Co ciekawe, długo z nieufnością traktował spiski młodzieży, usiłował ją odciągnąć od polityki.
Po wybuchu powstania listopadowego nie wierzył w jego powodzenie i zachowywał rezerwę, dopiero w lutym 1831 roku zgłosił się do powstańczej służby liniowej. W czasie letniego szturmu wojsk rosyjskich przydzielono mu pod komendę najważniejszy odcinek w całym systemie fortyfikacyjnym stolicy – Wolę, a w sierpniu 1831 roku otrzymał awans na generała brygady.
Dramat Józefa Sowińskiego znalazł swój finał w dniu 6 września, gdy przed świtem wojska rosyjskie ruszyły do szturmu na Warszawę. Wola została odcięta od reszty miasta i przewaga wroga była przygniatająca. Generał Sowiński poległ w okopach Woli, ale nie znamy w pełni okoliczności jego śmierci, prawdopodobnie zginął od ciosu bagnetu, według innej wersji dobił go szpadą rosyjski oficer.
Generał Sowiński do dzisiaj jest bohaterem literatury i sztuki, pisali o nim Słowacki i Konopnicka, malował go Wojciech Kossak. Jego imieniem nazwano ulice, parki, szkoły, znalazł swe miejsce w podręcznikach szkolnych. Swym życiem i męstwem zasłużył na to jak mało kto.
Wojciech Iwańczak
Profesor zwyczajny, mediewista.
Zajmuje się Europą Środkową schyłku średniowiecza, dziejami Czech, historią geografii i kartografii.
Autor ponad 400 publikacji w kilkunastu krajach, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, Sekretarz Generalny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Historycznego, Członek Honorowy Czeskiego Towarzystwa Historycznego.
Od ponad 30 lat członek Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
W latach 1999 – 2005 Prezes TMH.
Podcast Radia Kolor
3:57 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
