Feluś Zdankiewicz i jego ”dokonania”

Czy Felek Zdankiewicz to był chłop morowy opowiada Robert Gawkowski z Towarzystwa Miłośników Historii.

128. felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od trzech lat emitowane w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.

Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.

Z cyklu:

Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.

Odcinek CXXVIII:

Feluś Zdankiewicz
i jego ”dokonania”

Opowiada Robert Gawkowski

Dość często zdarza się, że życiorysy osób sławnych, należących do panteonu bohaterów narodowych, są koloryzowane, czasem wręcz urastają do mitu. Dziś chcę opowiedzieć o postaci diametralnie innej niż bohater narodowy, o warszawskim bandycie, o którym chcielibyśmy jak najszybciej zapomnieć. To urodzony w czasach powstania styczniowego, a więc jakieś 160 lat temu Felicjan Zdankiewicz. Człowiek nikczemny, ale nie wiedzieć czemu opiewany w popularnym do dziś szlagierze warszawskim: „Ballada o Felusiu Zdankiewiczu”.

Fotografia prasowa Zdankiewicza – w podeszłym wieku.

fot. BUW

Pochodził z przeciętnej robotniczej warszawskiej rodziny, ojciec był ślusarzem, a matka prowadziła sklep w kamienicy hrabiego Branickiego przy ul. Książęcej. Zdankiewicze żyli skromnie, ale nie biednie.

Tymczasem Feluś już jako nastolatek zaczynał mieć kłopoty z prawem.
Po raz pierwszy został złapany jak okradał modlącą się staruszkę w kościele Św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu. Gdy miał dwadzieścia lat został powołany do wojska i służył w Rydze.

Kościół św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu – miejsce gdzie Krwawy Feluś po raz pierwszy został złapany na kradzieży.

fot. Arch. Rafała Bielskiego

Podczas urlopu 6 tygodniowego przyjechał do Warszawy i … narozrabiał. Przemieszkiwał wówczas na Bednarskiej i tamże go aresztowano. Przewieziony do Centralnego Aresztu, Zdankiewicz dokonał wydawało się rzeczy niemożliwej. Podczas przesłuchania, jednego z policjantów zabił, drugiego zranił, a trzeciego tak przestraszył, że żandarm uciekł. Potem jak gdyby nic się nie stało, odjechał dorożką do ulubionej knajpy.

Zbrodnia – Kurjer Warszawski R.70, nr 344 (13 grudnia 1890).

fot. Polona

Zdankiewicza szybko złapano i tym razem w kajdanach osądzono, skazując na dożywotnią pracę w kopalni na Kamczatce. Jedyne co zyskał to przydomek: „Krwawy Feluś” i bandycką sławę.

W 1904 r. wydawało się, że los do Felka Zdankiewicza się uśmiechnął. Imperatorska Rosja potrzebowała bitnych żołnierzy do wojny z Japonią, więc warszawskiemu bandycie obiecano darowanie kary, jeśli zasłuży się w wojsku carskim bohaterstwem. A że odwagi mu nie brakowało, a szczęście dopisywało, więc Feluś z wojny powrócił cały, udekorowany medalami i ułaskawiony. Znów zamieszkał w Warszawie, a życie dawało mu szansę, by będąc już w średnim wieku, zabrać się za uczciwą pracę i ustatkować.

Ale gdzie tam!
Dalej kradł i żył wśród bandziorów, paserów i sutenerów.
W wolnej już Polsce nie zmienił trybu życia.
W 1928 r. po raz ostatni maczał palce w zabójstwie.
Zamordowaną była handlarka owocami z Powiśla, a Zdankiewiczowi udowodniono jedynie współudział w zbrodni i skazano na 3 lata odsiadki. Warszawska prasa podczas procesu tak opisywała tego „króla warszawskich złodziei i bandziorów”:

Starzec, wspierał się na prostej drewnianej lasce.
Jego długa siwa broda, wielkie okulary, nadają mu wygląd prawie patriarchalny.

Miał wówczas mieć lat przeszło 70.

Schwytanie Felka Zdankiewicza – w 1927 roku

fot. Ekspress Poranny

Prawo i sąd – Polska Zbrojna, pismo codzienne R.8, nr 130 (10 maja 1928).

fot. Polona

Mord na Tamce – Rzeczpospolita R. 9, nr 137 (10 maja 1928).

fot. Polona

Zapewne był to ostatni występek Felusia Zdankiewicza.
Historyce obliczyli, że w czasie swego niespokojnego życia, aż 40 lat spędził w więzieniach. Potem zamieszkał w jakimś warszawskim przytułku i zmarł przed wybuchem II wojny światowej.