Od wybuchu II wojny światowej minęło 86 lat, a nadal odnajdywane są artefakty z tamtego okresu.
Niespełna cztery lata temu, 2 grudnia 2021 roku, została powołana państwowa instytucja pod nazwą Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego. Instytut koncentruje swoją działalność na badaniach naukowych i pracach rozwojowych w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych w zakresie strat wojennych zadanych Państwu Polskiemu i jego obywatelom w toku II wojny światowej (1939-1945) oraz długofalowych konsekwencjach tego konfliktu. Koordynuje prowadzenie badań naukowych w zakresie wspomnianej problematyki, a także wdraża działalność popularyzatorską.
Niedawno do Instytutu zgłosił się Pan Tomasz Strug – syn mata okrętowego Józefa Struga, który służył na okręcie sztabowym Flotylli Pińskiej, ORP „Admirał Sierpinek”. Pan Tomasz przyniósł banderę, którą jego ojciec zdjął z masztu jednostki tuż przed jej samozatopieniem, opowiadając przy okazji, związaną z tym wydarzeniem, niezwykłą historię.
Podczas prezentowania bandery w Wojskowym Biurze Historycznym dr Bartosz Gondek, dyrektor Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego, powiedział:
Mat Józef Strug, z ukrytą przez siebie banderą, przeszedł cały szlak bojowy marynarzy Flotylli Pińskiej, aby na koniec, u boku gen. Kleeberga wziąć udział w bitwie pod Kockiem. Ojciec Pana Tomasza ukrywał bezcenny artefakt przez całą II wojnę światową, a po latach przekazał banderę swojemu synowi.
Pan Tomasz Strug przyznaje:
To dla mnie więcej, niż pamiątka – to most łączący pamięć o jego ojcu z historią naszej ojczyzny.
Stoją od lewej: – Tomasz Strug, Bartosz Gondek, Grzegorz Motyka, Lech Parell i Jakub Stefaniak
Urodzony w 1913 r. Józef Strug pełnił służbę we Flotylli Pińskiej przez 8 lat, do września 1939 roku. Podczas zatapiania okrętu otrzymał zadanie przechowania bandery. W czasie bitwy pod Kockiem został ranny. Po wojnie pracował w Gdańsku – w Marynarce Wojennej, a potem w handlowej.
Lech Parell, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, podkreśla:
Ta bandera to nie tylko artefakt, to symbol żywej pamięci o determinacji i poświęceniu polskich obrońców wschodnich granic.
Jakub Stefaniak, Zastępca Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów:
Ta sprawa idealnie wpisuje się w działalność Instytutu Strat Wojennych, który pełni rolę swoistego kustosza pamięci naszej historii. Opowieść o Flotylli Pińskiej i jej bohaterach powinna być przekazywana kolejnym pokoleniom Polaków. Łatwiej jest to robić mając do pomocy autentyczne przedmioty z tamtych lat. W przypadku flotylli każdy taki ocalały przedmiot jest na wagę złota.
Warto przypomnieć, że Flotylla Pińska, utworzona w 1919 roku, operowała na Prypeci, Pinie i Strumieniu – obszarze zwanym Morzem Pińskim i odgrywała kluczową rolę w kształtowaniu obrony wschodnich granic II RP. Flotylla ta była dobrze zorganizowaną i wyszkoloną formacją, a jej głównym zadaniem było zapewnienie bezpieczeństwa na rzekach i terenach zalewowych, a także wsparcie działań lądowych wojska. Liczyła w szczytowym okresie 900 osób: marynarzy, oficerów i obsługę zaplecza. Centralnym elementem formacji był ORP „Admirał Sierpinek”. Trafił do służby w polskiej marynarce w roku 1920 i kierował działaniami flotylli do chwili, gdy wobec otaczających sił wrogów i niskiego poziomu wód, jednostka musiała zostać zatopiona, aby zapobiec jej zdobyciu przez nieprzyjaciela.
Prof. Grzegorz Motyka, dyrektor Wojskowego Biura Historycznego:
Flotylla Pińska, mimo swego wyjątkowego wkładu w obronę granic, pozostawiła niewiele materialnych świadectw. Bandera wypełnia tę lukę.
Dokumentacja – Flotylli Pińskiej
Przedstawiciele Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego powiedzieli, że nie wiadomo, jaka bandera została pokazana: wojenna czy handlowa. Zastosowane w niej wzmocnienie sugeruje, że jednak wojenna. Dlatego pracownicy Instytutu rozmawiają z Panem Tomaszem i jego rodziną o ewentualnych badaniach i wyeksponowaniu tego niezwykłego artefaktu.
Spotkanie w Wojskowym Biurze Historycznym było okazją do podpisania przez Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego oraz Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych porozumienia o współorganizacji konkursu Świadek Polskiej Historii. Wydarzenie ma na celu upowszechnianie wiedzy historycznej, kształtowanie świadomości młodego pokolenia oraz pielęgnowanie pamięci o walce o niepodległość Polski. Organizatorzy zachęcają młode pokolenie do spotkań z osobami, które bezpośrednio doświadczyły kluczowych wydarzeń XX wieku — takich jak II wojna światowa, represje czy opór wobec systemu komunistycznego — oraz utrwalenie tych spotkań w formie kreatywnych relacji.
Jakie są zadania konkursowe? Otóż uczniowski zespół powinien:
- Zorganizować spotkanie ze Świadkiem Polskiej Historii (np. kombatantem, osobą represjonowaną bądź działaczem opozycji);
- Stworzyć relację ze spotkania (film, materiał audio, reportaż itp.);
- Opublikować relację w przestrzeni internetu (np. na stronie szkoły, w ogólnodostępnych profilach social mediów);
- Przesłać zgłoszenie wraz z linkiem do swojej pracy.
Organizatorzy przewidują atrakcyjne nagrody – finansowe i nie tylko. Jednak udział w konkursie to nie tylko szansa na nagrodę, ale przede wszystkim wyjątkowa okazja, by poznać historię z pierwszej ręki i stworzyć trwały ślad pamięci.
Termin nadsyłania prac mija 31 października 2025 roku. Regulamin i szczegółowe informacje dostępne są na oficjalnych stronach internetowych Instytutu Strat Wojennych – instytutstratwojennych.pl oraz Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych – kombatanci.gov.pl.
Tymczasem piszący te słowa czeka na kolejne przedsięwzięcia Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego, w tym na zapowiadane publikacje.
