Rzecz o Dymitrze Szostakowiczu popełnił Piotr Banasiak z Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
130. felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od trzech lat emitowane w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek CXXX:
Wyrostek robaczkowy
na Konkursie Chopinowskim.
Rzecz o Dymitrze Szostakowiczu.
Opowiada Piotr Banasiak
Przed kilkoma dniami zakończył się XIX konkurs Chopinowski.
Emocje towarzyszące tej wielkiej pianistycznej rywalizacji jeszcze nie wygasły. Wkrótce laureaci wyruszą w trasy koncernowe. Pojawią się ich płyty z mazurkami, polonezami i balladami. A muzyka Chopina w znakomitym wykonaniu znów popłynie w świat stając się najlepszym ambasadorem polskiej kultury.
Wielu jednak melomanów czuje niedosyt.
Ja również do nich należę.
Moi faworyci nie zajęli miejsc czołowych, choć byli wirtuozami.
Ale tak bywa w konkursach.
Ocena muzyki nie jest wymierna a tzw. idiom Chopinowski trudny do zdefiniowania. Czasami zdarza się i tak, że kariera przegranych na tym konkursie rozwija się później znakomicie. A ich porażki to nie tylko wina oceniających, ale zrządzenie złego losu.
I o takim przypadku chciałbym dzisiaj opowiedzieć.
Zabieram teraz Państwa na pierwszą edycję konkursu Chopinowskiego.
Jest druga połowa stycznia 1927 r. Choć pierwotnie planowano jego rozpoczęcie kilka miesięcy wcześniej, w dniu odsłonięcia w Łazienkach Królewskich pomnika Fryderyka Chopina.
W konkursie wystartowało 26 pianistów z 8 krajów.
Bohater mojej opowieści, Dymitr Szostakowicz, reprezentował barwy Związku Radzieckiego.
Warto przy tej okazji powiedzieć choć kilka słów o jego polskich korzeniach.
- Pradziadek pianisty – Piotr – był absolwentem wileńskiej Akademii Medycznej, za udział w Powstaniu Listopadowym został zesłany na Ural.
- Dziadek – Bolesław – związał się z kolei z radykalną rosyjską organizacją rewolucyjną „Ziemia i Wola”. Brał udział w Powstaniu Styczniowym i organizował ucieczkę z Moskwy Jarosława Dąbrowskiego – późniejszego słynnego generała Komuny Paryskiej.
Niestety, z czasem na skutek prześladowań i kolejnych zsyłek na Syberię familia Szustakiewiczów uległa rusyfikacji.
Ale wróćmy do konkursu.
Szostakowicz wspominał:
W dniu uroczystej inauguracji zbudziłem się z wielkim bólem.
Podczas czyjegoś płomiennego przemówienia ból nasilił się do tego stopnia, że pobiegłem do domu. Przychodzi doktor, szczypie w brzuch, ogląda język, bada puls, mierzy temperaturę i orzeka:
wyrostek robaczkowy!
I jak przy takich dolegliwościach rywalizować można z innymi pianistami
i uczestniczyć w życiu pozakonkursowym?
Jarosław Iwaszkiewicz pisał, że Warszawa oszalała na punkcie przystojnych
i genialnych radzieckich pianistów:
…rozrywają ich sobie, zamienić z nimi trzech słów nie można, bo są otoczeni wałem młodych, starszych i zupełnie starych kobiet, które ich wpierają w kąt i dopiero tam zawracają im głowę… i co innego.
Jak się okazało, największym problemem na konkursie dla Szostakowicza było ciągłe wstawanie od fortepianu i ukłony, które potęgowały ból.
A trzeba tu zaznaczyć, że publiczność miała wtedy zwyczaj oklaskiwania pianisty nie tylko po zakończeniu występu, ale również w jego trakcie – nagradzając w ten sposób interpretacje poszczególnych utworów.
Szostakowicz w liście do matki pisał:
„Zacząłem od Poloneza.
Po wykonaniu bili brawo dosyć długo. Musiałem się kłaniać.
Klaskali po wykonaniu każdego Nokturnu.
Klaskali długo, tak więc co raz to musiałem wstawać i kłaniać się.
Po Etiudzie cis-mol kłaniałem się dwukrotnie.
Ostatecznie Szostakowicz awansował w tym dwuetapowym konkursie do finału. Zwycięzcą został tymczasem absolwent Konserwatorium Moskiewskiego Lew Nikołajewicz Oborin, który zainkasował kwotę pięciu tysięcy złotych, co było równowartością samochodu osobowego zachodniej marki.
A Szostakowicz musiał zadowolić się tylko dyplomem honorowym.
Przy jego wręczaniu doszło do pewnej niezręczności, która obrazuje skale popularność pianisty w Warszawie.
Gdy czytano nagrodzonych zapomniano mojego nazwiska.
Wtedy wśród publiczności rozległy się wołania:
„Szostakowicz! Szostakowicz!…”,
po czym zabrzmiały oklaski.
Witold Maliszewski, przewodniczący jury, czyta więc moje nazwisko,
a publiczność gotuje mi ogromną owację.
Mimo nieustających aplauzów Szostakowicz uznał się jednak za pianistę niespełnionego i poświęcił cały swój talent kompozycji.
I chyba dobrze się stało.
Dzięki temu mogę słuchać mojego ukochanego I Koncertu fortepianowego
na trąbkę i orkiestrę smyczkową.
Warto na zakończenie zaznaczyć, że popularność i rozpoznawalność
w świecie kultury masowej przyniosły Szostakowiczowi nie te przelane na partyturę arcydzieła (a ma on ich w swoim dorobku przynajmniej kilka), tylko zręczna błyskotka – Walc nr 2 z suity jazzowej.
Ale to już temat na całkiem inną opowieść…
Piotr Banasiak
Studiował na Uniwersytecie Warszawskim i Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu.
Kustosz w Muzeum Sportu i Turystyki.
Przewodniczący Stowarzyszenia Miłośników Twórczości Brunona Jasieńskiego.
Zapalony turysta, cyklista i biegacz długodystansowy.
Od dwóch lat członek Sekcji Historii Sportu i Turystyki Towarzystwa Miłośników Historii.
Podcast Radia Kolor
4:30 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
