Tę instytucję zna każdy szanujący się warszawiak, a Hanna Dzielińska zagląda na Mokotów, gdzie była siedziba BOS.
Kolejny felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są emitowane w każdą sobotę o 15:15, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek XX:
Biuro Odbudowy Stolicy.
Opowiada Hanna Dzielińska
czyli Hanka Warszawianka
Przeszywający wiatr? Nie szkodzi.
Mróz? Kto by się tam przejmował.
Do szczęścia w Warszawie w 1945 roku nie trzeba wiele.
Ci, którzy wracają z wojennej tułaczki zastają wprawdzie morze gruzów, ale to przecież wciąż ich miasto. Teraz potrzebuje pomocy bardziej niż kiedykolwiek. Jak chciał poeta: żywi nie tracą nadziei i wiedzą, że już za chwilę wróci tu gwar, rozmach i będzie jak dawniej. Dlatego nie czas na sentymenty, trzeba brać się do roboty.
Od czego zacząć?
Wiadomo: najpierw trzeba znaleźć jakiś kąt (to wyzwanie na „dzień dobry”).
Potem zgłosić się do pracy, w której dostanie się nie tylko bochenek chleba, talerz ciepłej zupy i talon na buty, ale co najważniejsze: możliwość projektowania najśmielszych marzeń.
Gdzie takie luksusy? Na Chocimskiej 33.
To tam działa Biuro Odbudowy Stolicy, pod tą nazwą funkcjonujące od 14 lutego 1945 roku. Początkowo mieściło się na prawym brzegu Wisły ale przecież odbudowy wymagała lewobrzeżna część stolicy. W czasie okupacji w okolicach placu Unii Lubelskiej i dalej na południe, działały niemieckie instytucje, a okazałe mieszkania zajmowali ich pracownicy z rodzinami. Architekci prędko połączyli kropki i już mieli plan: wystarczy (bagatela!) znaleźć jakąś w miarę dobrze zachowaną kamienicę i tam rozstawić rajzbrety czyli deski kreślarskie. Częściowo wypalony, modernistyczny dom przy Chocimskiej 33 okazał się doskonałym wyborem. Blisko stąd było do Śródmieścia, a to właśnie tam pracy było najwięcej.
Powracający do Warszawy studenci architektury i ich wykładowcy uporządkowali okolicę, a przestronne przedwojenne mieszkania jeszcze tej zimy zmieniły się w istną wylęgarnię marzeń. Ogromne biuro projektowe, w którym w kolejnych miesiącach i latach decydować się/rozstrzygać się będzie kształt stolicy.
Podział był prosty.
Kto miał już buty, ruszał w teren.
Trzeba było starannie pospisywać zniszczone zabytki i domy, zabezpieczyć cenne fragmenty pałaców czy kościołów. Wreszcie, w kolejnych tygodniach, postawić czerwoną tablicę odstraszającą ewentualnych rabusiów i informującą, że zabytkowym budynkiem (albo, mówiąc precyzyjniej, tym co z niego zostało) zajmuje się BOS.
Kto butów nie miał, zostawał w biurze – tu też było co robić.
Do wyrysowania były podkłady pod plany miasta.
W pierwszych tygodniach co kilkadziesiąt minut pracę przerywał radosny wrzask, kiedy w progu pojawiali się kolejni – dotąd uważani za zaginionych – znajomi, koledzy czy przyjaciele. Dla niektórych droga z Lublina, Łodzi czy obozu na dobre kończyła się właśnie na Chocimskiej. Część pracowników Biura Odbudowy Stolicy po latach stanie się mieszkańcami kamienicy. Duża grupa wynajduje sobie kamienicę na Narbutta, gdzie sąsiadami będą państwo Zamecznikowie, Bohdziewiczowie i Marzęccy.
Wiosną 1945 do Warszawy docierają też pierwsze z pięciuset drewnianych domów z fabryki w fińskim Kemi. Tak Finowie spłacają Związkowi Radzieckiemu część reparacji wojennych. Składane drewniane domy trafią w trzy miejsca południowego Śródmieścia:
- na Pole Mokotowskie (okolice dzisiejszej uliczki Leszowej, obok Biblioteki Narodowej),
- w okolice Szwoleżerów
- oraz na Jazdów.
Do tej ostatniej lokalizacji z czasem przeniosą się pracownie Biura Odbudowy Stolicy, tam też zamieszka część pracowników.
Ale to już zupełnie inna historia.
Hanna Dzielińska
(Hanka Warszawianka)
Dziennikarka i publicystka, varsavianistka, autorka filmów dokumentalnych m.in. „Grupa” o batalionie Krybar i reportaży historycznych (m.in. o Marcu ’68), serii reportaży nt. Mokotowa, warszawskiego getta, autorka artykułów nt. dziedzictwa historycznego i artystycznego Warszawy, serii spacerowników o żydowskiej Warszawie. Członkini Zespołu ds. Historycznych Pracowni Artystycznych przy Prezydencie Miasta Warszawy. Laureatka III nagrody w konkursie architektoniczno-urbanistycznym „Gdzie jest Muzeum Niepodległości” oraz II nagrody w konkursie na upamiętnienie Wielkiej Synagogi. Autorka „Historycznego Kalendarza Mokotowskiego”, „Paszportu Ursynowskiego”, Warszawskiego Kalendarza Ilustrowanego, Notesu Podróżnika oraz serii spacerowników po Mokotowie i Ursynowie. Prowadzi spacery, gry miejskie oraz imprezy integracyjne oparte na historii i architekturze Warszawy. Italianistka i historyczka sztuki.
Od końca 2022 należy do Towarzystwa Miłośników Historii.
Podcast Radia Kolor
2:57 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
