0

Małe dzieci – mały kłopot, duże dzieci – duży kłopot

Nastolatki na krawędzi - część okładki
Nastolatki na krawędzi – część okładki
fot. Karolina Żelazińska

O trudach towarzyszenia córkom w ich dorastaniu – recenzja książki „Nastolatki na krawędzi”.

Czas nastoletni dzieci to dla ich rodziców możliwość przyglądania się i współuczestniczenia w fenomenie przechodzenia od dzieciństwa do dorosłości. Rodzice mogą obserwować co dziecko bierze od nich, a co jest jego kreatywnością. To czas tworzenia się partnerstwa. Czas z ogromnym potencjałem (cyt. str. 25).

Dobrze byłoby uświadomić nastolatkom, że czas dorastania jest po to żeby nie wiedzieć, (…) żeby prosić o pomoc (cyt. str. 40).

Dorośli w takim okresie są od tego, żeby dziecko chronić, by interweniować, reagować w momencie, kiedy robi się niebezpiecznie, kiedy narzędzia, których używa dziecko stają się dla niego destrukcyjne (cyt. str. 23).

Książka pt. Nastolatki na krawędzi. Czego nie wiecie o problemach swoich córek to zapis rozmów Krystyny Romanowskiej z dr Agnieszką Dąbrowską i dr Martą Niedźwiedzką. Porusza tematykę różnych problemów związanych z intensywnymi przeobrażeniami w mózgu i chaosem neurobiologicznym w wieku nastoletnim.

Nastolatki na krawędzi - okładka
Nastolatki na krawędzi – okładka
fot. Karolina Żelazińska

Układ książki jest doskonale przemyślany.
Autorki prowadzą czytelnika od wytłumaczenia, dlaczego wiek nastoletni jest tak trudny – zarówno dla samych dziewcząt jak i rodziców. Następnie przybliżają kolejne zagadnienia: zaburzenia depresyjne, zaburzenia psychiczne, autyzm, ADHD, Internet i smartfon w życiu nastolatki, używki i uzależnienie od nich, identyfikację płciową, seksualność, seksualizację i pornografię, anoreksję i bulimię, autoagresję, myśli i próby samobójcze. Całość spinają wskazówkami i apelem do rodziców oraz objaśnieniem, jak wyglądają kroki „ku pomocy” i etap zdrowienia.

Tytuł książki to „strzał w dziesiątkę”.
Te dziewczęta rzeczywiście stają nad krawędzią, bez działań pomocowych są o krok od upadku w przepaść. Ta metaforyczna krawędź, to ciekawość połączona z ryzykiem, to presja dorosłych, wymagania ponad miarę, ciągłe oczekiwania, brak akceptacji siebie, niska samoocena, brak asertywnych zdolności, niezrozumienie zmian zachodzących w organizmie. Do krawędzi doprowadza je nieprzewidywalność i brutalizacja życia połączona z przebodźcowaniem, pozornymi relacjami oraz często samotnością. To nadmiar informacji, z których nie wiadomo co wybrać. To świat obiecujący wiele, a nie przygotowujący do życia, wykorzystujący i okłamujący. To życie w ciągłym napięciu i dążeniu do bycia ”kimś” porównywania się do, np. idealnej influencerki widzianej na Instagramie czy Tik-Toku. To opresyjna szkoła, realizująca przeładowany program a nie widząca nastolatki i jej problemów.

Ta ciągła presja, niezrozumienie, brak akceptacji podstawowych środowisk, przemęczenie szkołą i wymaganiami, doprowadza sfrustrowaną nastolatkę, będącą w fazie burzy hormonów i zmian psychofizycznych, do skrajni – pojawienia się niebezpiecznych zachowań, zaburzeń czy uzależnień.

Autorki zaznaczają, że dzisiejsze nastolatki żyją w permanentnym stresie, bo oczekuje się od więcej, szybciej, ładniej a często i dojrzalej. I tu powinien pojawić się bufor. Rodzice powinni im odpuścić, powinni pozwolić zwolnić, zrezygnować z kolejnych zajęć dodatkowych, dać przestrzeń na rozwój. To samo dotyczy szkoły. Tylko mądra i dobrze zaplanowana edukacja, szyta na miarę współczesnych nastolatków, przyniesie efekty. A w niej ważne miejsce powinna zajmować profilaktyka i psychoedukacja.

Należy zaznaczyć, że autorki nie obwiniają za zaistniałe sytuacje ani rodziców ani tym bardziej dziewczęta. Natomiast wielokrotnie dyskretnie wskazują mechanizmy powstawania problemów i taktownie radzą, jak nie dopuścić lub nie przyczynić się do ich tworzenia lub eskalacji.

Tylko zdrowa rodzina, elastycznie dostosowująca się do zmian wpisanych w jej życie, z bliskimi relacjami, akceptacją, jest w stanie mądrze towarzyszyć dziewczynce w jej rozwoju.

Marta Niedźwiedzka podkreśla i apeluje, że każda wyraźna, niepokojąca zmiana w funkcjonowaniu dziecka, powinna wyostrzyć zmysły rodziców. Tak samo jeśli wychowawca, pedagog czy psycholog szkolny zgłasza swoje niepokojące spostrzeżenia, powinno to być przyczynkiem do szukania pomocy u specjalistów. To co się zobaczyło to się „nie odzobaczy” (np. flashbacki w PTSD), tak samo jak to, co się wydarzyło to się „nie odstanie” (np. samouszkodzenia).

Agnieszka Dąbrowska twierdzi, że czasami dorośli nieświadomie „robią” swoim dzieciom różne rzeczy, gdzieś w biegu, w rytmach dnia codziennego i nie ma co ich za to winić. Tak się zdarza. Dorosłym trzeba pomóc zrozumieć, co dzieje się z ich dzieckiem. Od tego są psychologowie i psychiatrzy.

Autorki wielokrotnie podkreślają znaczenie trafnie i bez pośpiechu przeprowadzonej wielokierunkowej diagnozy i dzięki niej podjętym działaniom terapeutycznym i leczniczym. Obrazowo pokazują proces powrotu do zdrowia.

Zamiast podsumowania kilka ważnych wskazówek od autorek.
Dzieciom należy ograniczyć mnogość napływających bodźców. Dążyć do ograniczonego korzystania z Tik-Toka, uczyć korzystania z Internetu, tłumaczyć treści tam zawarte. Jak trzeba, to założyć „kontrolę rodzicielską”. Wytłumaczyć „fenomen” perfekcyjnego wizerunku kobiet na  Instagramie. Uczyć mądrego korzystania ze smartfona. Ale przede wszystkim być przy dziecku. Spędzać z nim czas. Rozmawiać. Być uważnym obserwatorem. Dzieci wysyłają sygnały, które zaangażowany w rodzicielstwo rodzic wyłapie i zinterpretuje. Każda poważniejsza i niepokojąca zmiana w zachowaniu nastolatki, np. w sferze edukacyjnej, emocjonalnej czy społecznej, powinna skłonić rodziców do zastanowienia, a w sytuacjach pojawienia się złych przeczuć szukania pomocy u specjalistów.

Każdy rodzic też powinien zastanowić się nad sobą, bo jak twierdzą autorki, stabilny rodzic jest podstawą dobrego stanu psychicznego dziecka.

Książka może być rekomendowana zarówno rodzicom dziewczynek, które spokojnie przechodzą fazę dojrzewania – bo pomoże zrozumieć zmiany zachodzące u ich córek, jak również i przede wszystkim rodzicom dzieci, których córki bardzo spektakularnie i niebezpiecznie przemierzają tę drogę. W tym drugim przypadku pomoże zgłębić problem i przyczyni się do nie zwlekania z decyzją o szukaniu pomocy u specjalistów.

Zdecydowanie można polecić tę pozycję także wszystkim rodzicom, nauczycielom i pedagogom żywo interesujących się nastolatkami – chcącym zrozumieć i pomóc im przejść przez ten trudny etap rozwojowy.

Książki nie da się przeczytać i tak po prostu odłożyć na półkę.
Bo ona wciąga, każe zastanowić się nad własnymi działaniami, punktuje węzłowe problemy osadzając nas w nich, prowokuje do osobistych przemyśleń i introspekcji, odwodzi od oceniania innych, wyznacza właściwy tor myślenia wszystkim poszukującym go.

Autorka jest doktorem nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, wykładowcą na Wydziale Nauk Społecznych ChAT w Warszawie

Nastolatki na krawędzi.

Czego nie wiecie o problemach swoich córek.

Rozmawiają:
Krystyna Romanowska,
dr Agnieszka Dąbrowska
i dr Marta Niedźwiedzka.

  • Redaktor prowadząca: Anna Wyżykowska
  • Redakcja: Sylwia Niemczyk
  • Redakcja techniczna: Andrzej Sobkowski
  • Projekt okładki: Karolina Żelazińska
  • Korekta: Elżbieta SteglińskaBeata Kozieł
  • Wydawca: Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2022
  • ISBN 978-83-287-2536-2
27 lutego 2023 06:00
[fbcomments]