21. dzień Powstania Warszawskiego

21 VIII 1944 poniedziałek. Wschód słońca 5.44, zachód 20.05, średnia temperatura powietrza 23 °C, słonecznie.

Przed świtem natarcie Grupy „Kampinos” majora „Okonia” (ok. 700 żołnierzy) i oddziałów żoliborskich na Dworzec Gdański, krwawo odparte przez niemieckie oddziały odgradzające i pociąg pancerny nr 75.

Na Starówce podjęto udaną próbę odzyskania terenów utraconych poprzedniego dnia.

Batalion „Gozdawa” wyparł Niemców z prawego skrzydła Banku Polskiego przy Bielańskiej, wysadzając w powietrze liczący ok. 50 ludzi wrogi oddział.

Z płonącego na Długiej Arsenału wycofuje się oddział kapitana „Konara”. Żołnierze i ewakuowana ludność cywilna chronią się w Pasażu Simonsa na rogu Długiej i Nalewek. W ruinach Arsenału pozostaje jedynie kompania baonu „Chrobry I”.

Niemcy wysadzają w powietrze budynek więzienny Pawiak i jego oddział kobiecy – Serbię

Grenadierzy pancerni 5 Dywizji Pancernej SS „Wiking”, z terenu Zamku Królewskiego atakują barykady na Świętojańskiej i Kanonii. Walki przenoszą się do Katedry, która pod koniec dnia nadal jest w polskich rękach.

W Śródmieściu-Północ na odcinku grupy „Chrobry II” utrzymano ważną placówkę w magazynach Hartwiga przy ul. Towarowej oraz barykady zamykające wyloty Srebrnej i Twardej atakowane przez batalion z brygady SS-RONA.

 AK przekazuje ze swoich zapasów na potrzeby dzieci:

1. 1000 kg tłuszczu,
2. 2000 kg cukru,
3. 3000 puszek mleka w proszku
4. 4000 kg sztucznego miodu.

Apel kobiet walczącej Warszawy do papieża Piusa XII:

Ojcze Święty, nikt nam nie pomaga.

Armie rosyjskie już od trzech tygodni stoją u bram Warszawy, nie posuwając się z pomocą ani na krok.
Z Anglii napływa pomoc, jednak w znikomej ilości.
Świat nie chce wiedzieć o naszej walce.
Jedynie Bóg jest z nami.
Ojcze Święty, Namiestniku naszego Pana i Władcy, jeśli nas usłyszysz, udziel nam błogosławieństwa Bożego, nam, kobietom polskim walczącym o Kościół i Wolność.

1944 sierpień 21, Warszawa (Stare Miasto).

Dwa meldunki por. Edwina Rozłubirskiego („Gustawa”) z przebiegu walk AL w rejonie ul. Mostowej:

M. p.
21.08.44, godz. 1.00,

Nieprzyjaciel w dalszym ciągu prowadzi przygotowanie artyleryjskie, czołgi pokazują się na Wisłostradzie rzadko, piechota zupełnie nieaktywna. Natarcia piechoty spodziewam się dopiero o świcie lub później, 5.30 – 6.00.
Zdecydowany jestem nie wycofywać się z fabryki. Nastrój dobry. Straty własne:
1 zabity, sześciu rannych, dwa karabinki zniszczone.

Proszę o przygotowanie na wypadek szturmu nieprzyjacielskiej piechoty 20 granatów obronnych i 100 – 150 butelek.

Gustaw, por.

 

M. p.
21.08.44, godz. 8.40,

Szturm nieprzyjaciela na linii Pekin – Garbarnia -Szkoła odparty.
Spalono jeden czołg i jedno działo szturmowe.
Straty własne: trzech zabitych, dziewięciu rannych.
Nastrój dobry.
Proszę o amunicję do karabinów maszynowych i automatów.

Gustaw, por.

Wspomnienia żołnierzy GL i AL,
Warszawa 1962, s. 89-70

1944 sierpień 21, Warszawa (Stare Miasto).

Depesza komendanta głównego AK do komendanta Okręgu Warszawskiego AK, zabraniająca żołnierzom AL korzystania z drogi kanałowej na Starówkę:

Dep, red. ż KG
otrzym. dn. 21.08, godz. 12.50
ra nr 86 P

KG
nr 503
dn. 21.08
godz. 9.30

Prom (Kryptonim Okręgu Warszawskiego AK) – Nurt (Antoni Chruściel – dowódca Okręgu Warszawskiego AK)

Na wasz 72 z dnia 19.8. wyjaśnijcie Sędziemu (płk Rzepecki – szef Bura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK), że nie zgadzam się na skierowanie od was kanałami na Stare Miasto przedstawicieli AL.

Znicz

1944 sierpień. 21, Warszawa (Śródmieście),

Pismo CKL do KRN w Warszawie, zawierające treść uchwały uznającej PKWN za rząd tymczasowy Polski i deklarującej współpracę z nim:

Centralny Komitet Ludowy
Warszawa, 21 sierpnia 1944 r.

Do
Krajowej Rady Narodowej w Warszawie

Centralny Komitet Ludowy przesyła tekst uchwały powziętej na plenarnym posiedzeniu CKL w dniu 21.VIII.1944 r.:

Centralny Komitet Ludowy, widząc w Komitecie Wyzwolenia Narodowego czynnik reprezentujący istotne interesy narodu polskiego, deklaruje z nim jako rządem tymczasowym swoją współpracę.
Do czasu definitywnego uzgodnienia szczegółowych warunków współpracy obowiązujące będą warunki tymczasowe omówione z czynnikami reprezentującymi KWN i KRN.
Warunki te winny uwzględnić przede wszystkim współpracę:

a) polityczną,
b) wojskową,
c) terenową,
d) propagandową.

Celem wciągnięcia do współpracy nad budową państwa polskiego jak najszerszych warstw narodu CKL uważa, że podstawa dotychczasowej koalicji rządowej reprezentowanej w KWN powinna być rozszerzona na wszystkie stronnictwa demokratyczne, a przede wszystkim na całość Stronnictwa Ludowego.

Prezes: Jakub Jasiński (Romuald Miller – działacz SPD, późniejszy wiceprezydent KRN)
Sekretarz: Sewer (Feliks Wiesenberg – działacz PLAN)
Członkowie:
Zbigniew (Zbigniew Klimowicz – działacz SPD)
Lemiesz
Ketling (Cezary Szemley – działacz PLAN)
Piotr (Piotr Gajewski – działacz PPS-Lewicy)
Feliks (Józef Salcewicz – działacz PPS-Lewicy)
Czemier
Ewa Wolska (Marcelina Grabowska – działaczka ZSP)

Odpis, maszynopis

Źródła:

• Maciej Kledzik, „Królewska 16”, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1984.
• Antoni Przygoński, „Udział PPR i AL w Powstaniu Warszawskim”, Książka i Wiedza, Warszawa 1970
• Almanach Powstańczy 1944 z kalendarzem na rok 2004, Miasto Stołeczne Warszawa, Warszawa 2003
• Witryna Internetowa: http://www.whatfor.prv.pl