11 lipca skłania do pamięci o Wołyniu. Książkę o zbrodniach, pamięci i wybaczaniu prezentuje Roman Soroczyński.
11 lipca 2025 roku mijają osiemdziesiąt dwa lata od krwawej niedzieli, podczas której oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) napadły na około 100 polskich wsi i osad na Wołyniu, zabijając ok. 8 tys. Polaków. W następnych dniach kontynuowano masakry. W 2016 roku pojawiła się ustawa, na podstawie której dzień ten jest Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednak autor książki Nienawiść, Stanisław Srokowski, zauważa we Wstępie, że pierwsze mordy polskiej ludności przez ukraińskich nacjonalistów miały miejsce już we wrześniu 1939 roku, równolegle z sowieckim atakiem na Polskę.
Nienawiść – to zbiór opowiadań, w których Stanisław Srokowski „dozuje” napięcie związane ze zbrodniami. Zaczyna od kwestii powszechnie znanych, czyli od mordowania Żydów. Później, stopniowo, przechodzi do opisywania zbrodni dokonywanych na Polakach oraz… Ukraińcach. Taka sytuacja występuje w opowiadaniu Anioł i gbur, w którym – po zamordowaniu żydowskiej dziewczynki – jeden z Ukraińców zabija swojego brata, po czym ginie z rąk swojego ojca. Nie bez kozery jeden z przywódców UPA [proszę wybaczyć, że nie wymienię jego nazwiska – przyp. RS] powiedział:
Jeśli trzeba będzie zlikwidować nawet połowę Ukraińców, to ta druga połowa będzie czysta jak szklanka źródlanej wody.
Stanisław Srokowski – poeta, prozaik, dramaturg, krytyk literacki, tłumacz. Urodzony na Kresach; po wypędzeniu w 1945 r. wraz rodziną osiadł w Szczecińskiem. Studiował na WSP w Opolu, pracował w Legnicy jako nauczyciel. Po Marcu ‘68 zmuszony do opuszczenia szkoły, zamieszkał we Wrocławiu, zatrudniony m.in., w Klubie Seniora i jako dziennikarz. W stanie wojennym wyrzucony z redakcji; blisko dwa lata bezrobotny. W okresie 1990-1993 wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego. Aktywny uczestnik działań na rzecz odnowy moralnej, społecznej i politycznej kraju. Działacz Solidarności i doradca NSZZ Solidarność R.I. we Wrocławiu; był rzecznikiem prasowym związku. Autor m.in. powieści Duchy dzieciństwa, Repatrianci, Lęk, Anioł zagłady, trylogii kresowej Ukraiński kochanek, Zdrada, Ślepcy idą do nieba, zbioru opowiadań Strach oraz tomów poezji (m. in. Strefa ciszy, Akty, Zjadanie, Miłość i śmierć, Liryki), a także książek biograficznych, sztuk teatralnych i słuchowisk.
Polskie Kresy wytworzyły własną piękną legendę, zrodziły takich gigantów literatury jak Mickiewicz, Słowacki, Schulz i Herbert, ale stały się też ziemią kaźni i straszliwych zbrodni ludobójstwa, dokonywanych w latach 1939-1947 na Polakach, Żydach, Ormianach przez ukraińskie formacje nacjonalistyczne. Kierowały się one jednym z radykalnych haseł zawartych w „Dekalogu ukraińskiego nacjonalisty”:
Nienawiścią i podstępem będziesz przyjmował wrogów swojej Nacji.
Nienawiść to książka o tamtych czasach, o rozpadzie wartości i zagładzie łacińskiej cywilizacji, o konflikcie sumienia i dramacie ludzkiej godności, a także o pamięci, o której Kardynał Stefan Wyszyński pisał:
Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią kamienie.
Ten zbiór wstrząsających opowiadań nie pozwala, by tylko kamienie mówiły. W pełnych głębi i prawdy obrazach Stanisław Srokowski ocala świat, o którym wielu chciałoby zapomnieć.
Zapominanie o zbrodniach to prosta droga do nowych zbrodni.
Z niezwykłą ekspresją i wrażliwością pochyla się nad każdą ofiarą, jednoczy się z każdym cierpieniem i przestrzega przed nienawiścią. Autor przedstawia wiele przykładów ludzkiej odwagi, jak choćby zachowanie Żydów w pewnym miasteczku.
Widać, że Stanisław Srokowski ma za sobą wiele książek: jego opowiadania zawierają – obok drastycznych scen – piękne opisy przyrody. Przebija z nich tęsknota za Kresami. Nic dziwnego, że prezentowany zbiór opowiadań stał się kanwą filmu Wojciecha Smarzowskiego o Wołyniu.
- Stanisław Srokowski, Nienawiść
- Redaktor prowadzący: Michał Nalewski
- Redakcja: Jan Koźbiel
- Korekta: Grażyna Nawrocka, Michał Załuska
- Projekt okładki: Ilona Gostyńska-Rymkiewicz
- Zdjęcia na okładce: © Jason/Adobe Stock, © Plake/Adobe Stock
- Łamanie: Alicja Rudnik
- Wydawca: Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2025
- ISBN 978-83-8391-179-3
