Niemal równocześnie ukazały się 60. i 61. książka Jarosława Molendy. Jedna mówi o Famie, druga o Nagrodzie Nobla.
9 października to dzień ogłoszenia nazwiska osoby wyróżnionej Literacką Nagrodą Nobla. Nie spodziewam się, aby w tym roku przyznano ją Jarosławowi Molendzie, ale kto wie, czy nie nastąpi to w przyszłości.
Tym bardziej, że w swojej sześćdziesiątej pierwszej (sic!) książce otworzył on kuferek z Nagrodami Nobla, a raczej z tajemnicami dotyczącymi tych nagród. Ale o tym za chwilę, bo wypada zachować chronologię.
Jako sześćdziesiąta książka Jarosława Molendy została wydana FAMA. Artystyczna legenda PRL-u. Opowiada ona o fascynującym przedsięwzięciu, co podkreśla autor:
Historia Famy jest o wiele barwniejsza niż to, co mogłem zmieścić w tej publikacji.
Mimo tego zastrzeżenia uważam, że autorowi udało się dotrzeć do wielu tajemnic związanych z Festiwalem Artystycznym Młodzieży Akademickiej FAMA. Przypomnę, że tak brzmi oficjalna nazwa przedsięwzięcia.
Czy uczestnicy pewnego spotkania przy herbatce z samowara mogli podejrzewać, że wymyślony przez nich przegląd kabaretów studenckich przerodzi się w wydarzenie o zasięgu ogólnopolskim? Być może, choć nie na pewno. Przyglądając się dziejom Famy, trudno się oprzeć wrażeniu, że wiele wydarzyło się tam przypadkiem, niechcący, przy okazji. A jednak efekty przeszły najśmielsze oczekiwania i w krótkim czasie udział w odbywającym się w Świnoujściu festiwalu stał się dla młodzieży akademickiej niemal obowiązkowym punktem na mapie doświadczeń.
Jarosław Molenda jest bardzo płodnym pisarzem, o czym świadczą choćby książki prezentowane w niniejszym artykule. Już kilka razy był prezentowany na naszej stronie. Zatem krótko przypomnę, że po ukończeniu Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu uczestniczył między innymi w pracach kolegium redakcyjnego „Encyklopedii Geograficznej Świata”, został członkiem South American Explorers i Polskiego Klubu Przygody. Przed napisaniem i wydaniem każdej książki wykonuje żmudną pracę archiwisty. Opublikował pozycje, których spektrum jest bardzo szerokie: od tematyki roślinnej poprzez odkrycia geograficzne i tematykę podróżniczą do spraw kryminalnych.
Podobną, żmudną pracę wykonał Jarosław Molenda, zbierając materiały do omawianej publikacji. Sięgnął do archiwów i odbył wiele rozmów. Wśród jego rozmówców znaleźli się między innymi: Jan Kaczmarek, Jan Wołek, Jan Poprawa, Krzysztof Materna i Henryk Sawka. Każda rozmowa miała inny lejtmotyw, zaś autor umiejętnie połączył to, co zapisano przed laty w dokumentach, z tym, co wciąż jeszcze żyje w pamięci ludzi. I udało mu się to znakomicie, bo oto Fama stoi przed nami jak żywa.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że przez estrady Famy przewijały się wielkie – może wtedy jeszcze nie do końca, ale później już z całą pewnością – nazwiska i niezapomniane zespoły, co świadczy o absolutnie wyjątkowej jakości artystycznej produkcji tego festiwalu. Teatry, teatrzyki, kabarety, piosenki, happeningi… Długo by wyliczać. A przecież dla każdego, kto choć raz zetknął się z tym kolorowym i pełnym uroku zjawiskiem, Fama wyglądała nieco inaczej – i inaczej zapisała się we wspomnieniach.
Jestem przekonany, że niedługo książka FAMA. Artystyczna legenda PRL-u zniknie z półek księgarskich, bo zainteresują się nią nie tylko miłośnicy muzyki. Wszak mnóstwo ludzi lubi zbierać rozmaite pamiątki związane ze swoimi wyjazdami – nie tylko na ówczesne imprezy. Sądzę, że z kolei ci, którzy nie zdążyli dotrzeć na Famę, będą chcieli (i mogli) sporo dowiedzieć się o niej. A w tej publikacji wiele spraw jest… podanych na tacy. Książka jest bogato ilustrowana zdjęciami i unikalnymi materiałami archiwalnymi, wydana w twardej oprawie i starannej szacie graficznej.
- Jarosław Molenda, FAMA. Artystyczna legenda PRL-u
- Redaktor inicjujący: Paweł Pokora
- Redakcja: Dagmara Ślęk-Paw
- Korekta: Małgorzata Piotrowicz
- Projekt okładki i makiety: Magdalena Wójcik-Zienkiewicz
- Zdjęcia na okładce: © Andrzej Ryfczyński
- Skład i redakcja techniczna: Igor Nowaczyk
- Źródła ilustracji na okładce oraz wewnątrz książki: © Katykat, © OpenClipart-Vectors, © jesus12286/Pixabay, © ovydyborest/123RF, © welena/Depositphotos
- Wydawca: Marek Jannasz // Wydawnictwo Lira, Warszawa 2025
- ISBN 978-83-68342-86-4
Wróćmy do dzisiejszej okazji. Książka Jarosława Molendy, Tajemnice Nagrody Nobla, nosi podtytuł Skandale, pomyłki, kontrowersje.
Czy na tym skupił się autor?
I tak, i nie!
Przede wszystkim opowiada o genezie Nagrody i o mechanizmach działania. Ale też odkrywa mniej znane kulisy i ukazuje momenty, w których „najwyższe wyróżnienie” stawało się źródłem skandali.
To, że jurorów obowiązuje dyskrecja, sprzyja oczywiście najróżniejszym spekulacjom. Czy zawsze bezpodstawnym? Akademicy upierają się, że na ich wybór nie mają wpływu żadne naciski, okoliczności zewnętrzne, polityczne względy.
Czy tak jest w istocie?
Jarosław Molenda ujawnia wiele zaskakujących historii: polityczne naciski, wielkie pieniądze, animozje personalne, kontrowersje, pomyłki i decyzje, które wzbudzały oburzenie. Wśród pominiętych literatów byli: Lew Tołstoj, Henryk Ibsen, Franz Kafka, James Joyce, George Orwell i wiele innych osób. O innych dziedzinach już nie wspominam.
Jak napisałem powyżej, autor opowiada o genezie Nagrody.
Przypomina sylwetkę pomysłodawcy i fundatora – Alfreda Nobla. Każdy człowiek kojarzy to nazwisko. Ale ile naprawdę wiemy o człowieku, który je nosił? Był uosobieniem nowego typu XIX-wiecznego biznesmena: kapitalisty o nieograniczonej energii, ambicji i pomysłowości. Za życia uchodził za dziwaka i samotnika, skrupulatnie chroniącego swoją prywatność. Nawet swoją pośmiertną hojność potraktował jako sposób na to, by uniknąć publicznej ingerencji w osobiste sprawy.
Autor sięgnął do różnorodnych dokumentów i bardzo szerokiej bibliografii. Już wcześniej pojawiały się publikacje mówiące o kontrowersjach lub ujawniające pewne szczegóły bezpośrednio lub pośrednio powiązane z Nagrodą Nobla. Wielką zaletą książki Tajemnice Nagrody Nobla jest fakt, że Jarosław Molenda zebrał te informacje w jednym miejscu. Z pewnością poszukiwanie dokumentów i analiza bibliografii wymagały żmudnej pracy, ale dla pisarza ze Świnoujścia [jeszcze – przyp. RS] to żadna nowość! Dzięki temu mamy wspaniałe kompendium dotyczące nieoczywistych spraw związanych z Nagrodą Nobla. Podobnie jak pierwsza ze wspomnianych w niniejszym artykule publikacji, książka Tajemnice Nagrody Nobla jest pięknie wydana, ilustrowana niezwykle interesującymi zdjęciami.
Jeszcze nie znam nazwiska osoby, która w tym roku otrzyma Literacką Nagrodę Nobla. Nie wiem, czy były jakieś naciski w tej kwestii. Natomiast widzę wielki szum wywoływany przez pewnego faceta w czapeczce wokół nagrody, która ma być przyznana jutro, tj. 10 października 2025 roku. Czy Jarosław Molenda będzie miał pretekst do napisania aneksu do Tajemnic Nagrody Nobla?
- Jarosław Molenda, Tajemnice Nagrody Nobla
- Redaktor inicjujący: Michał Nalewski
- Redaktor prowadzący: Anna Kubalska
- Redakcja: Dagmara Ślęk-Paw
- Korekta: Patrycjusz Pilawski, Małgorzata Denys
- Projekt okładki i makiety: Michał Poniedzielski
- Zdjęcie na okładce: © Camera-man/Pixabay.com
- Opracowanie graficzne i łamanie: Ewa Wójcik
- Wydawca: Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2025
- ISBN 978-83-8391-264-6
