„Mysteria” Krzysztofa Lipowskiego to ostatni tomik Kolekcji Literackiej. Książkę opisuje Roman Soroczyński.
Mysteria. 48 miniatur prozą Krzysztofa Lipowskiego – to dwunasty i ostatni (jak na razie) tomik z Kolekcji Literackiej, wydawanej przez Oddział Warszawski Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Instytut Literatury.
Już podtytuł wskazuje, że ten tomik Kolekcji Literackiej powraca do prozy. Przypomnę, że do tej pory był to tom pierwszy (Brylant. Opowiadania prawdziwe Teresy Bochwic) i jedenasty (Ostinato. Wojenne dni Grażyny Bacewicz Joanny Sendłak).
Krzysztof Lipowski podzielił swoje krótkie opowiadania na trzy części: Początek, Rzeka i Koniec. Jak przy każdej selekcji, umieszczenie opowiadań w poszczególnych działach jest bardzo umowne, wręcz iluzoryczne. Czyż bowiem śmierć rodziców (Matka i Ojciec) powinna być początkiem? Jednocześnie zastanawiam się, czy ów początek nie oznacza chęci poznawania naszych przodków i naszej przeszłości (Dom i Dzieciństwo)? Autor wkracza w świat dziecka, które przeżywa rozwód rodziców (Bliskość) czy ponosi skutki śmierci jednego z nich (Wybawienie). Bardzo ciekawie opisane są stosunki między rodzicami a, nieraz już dorosłymi, dziećmi (Ocalenie i Wygnanie). Osobiście odczuwam duży niedosyt po przeczytaniu opowiadania Lęk, nie wiem bowiem, z jaką tajemnicą syn „na dobre” wrócił do matki. Ale można i chyba należy potraktować to jako zaletę opowiadania, bowiem Autor zmusza Czytelnika do wyciągania wniosków.
Czymże jednak są takie czy inne tajemnice wobec samotności starszych ludzi, opisywanej w trzeciej części opowiadań? Widzimy tu starania o zrobienie nawet kilkunastu kroków (Męstwo) i walkę z własną słabością (Światło), trudne rozmowy z lekarzami (Oczekiwanie i Zaufanie), śmierć w pensjonacie (Wierność) i pod kołami pociągu (Wyzwolenie). Czytamy o trudnych powrotach (Decyzja) i o domach seniora (Trwanie, Przełamanie i Tęsknota). Niestety, w życiu wielu ludzi pojawia się zarówno Samotność, jak i Rozpacz. Dlatego, mimo wszystko, cieszę się, że niektórzy młodzi ludzie wybaczają swoim rodzicom i wspomagają ich, jak bohater ostatniego opowiadania, zatytułowanego Tajemnica.
Wróćmy do Rzeki, czyli środkowej części tomiku. Są tu rozrachunki z trudną historią rodziców (Prawda i Udręka) oraz próby pogodzenia się (Wyznanie i Próba), ale też nieumiejętność wybaczania (Słabość i Bunt). Autor prowadzi Czytelnika do domu psychiatrycznego (Próba), do szpitala (Pamięć i Ból) oraz do hospicjum (Czułość). Część problemów zdrowotnych pozostaje jednak w domach (Heroizm i Milczenie). Niektórzy bohaterowie opowiadań podejmują próby rozmowy na temat uczuć (Nieufność i Miłość). Inni jednak unikają takich rozmów (Wypalenie). Autor podejmuje również problem tolerancji (Odmienność). Jak to w życiu, pojawia się kwestia zdrady małżeńskiej (Rozdarcie i Bunt) oraz rozstań z dziećmi po rozwodzie (Rozstanie i Osamotnienie). Najgorsze chyba jednak jest ostateczne rozstanie z dzieckiem i ogromny ból rodziców po takiej stracie (Niepewność). Jednak i ta część przynosi otuchę (Czułość i Miłość) oraz nadzieję w przemianę człowieka (Upadek).
Krzysztof Lipowski jest doktorem nauk humanistycznych i pracuje jako nauczyciel w Krokowej. Przebywał na stypendium Fundacji Otto Beneckego w Berlinie Zachodnim i studiował literaturę na uniwersytecie w Tybindze. Wydał zbiór opowiadań Miód i wosk, w których opisał złożone relacje polsko-niemieckie na Pomorzu. Jest także autorem kilku innych książek oraz artykułów naukowych, które były publikowane na łamach różnych czasopism. Współredagował gdańskie pismo literacko-artystyczne „Przedproża”. Współpracuje z Kwartalnikiem Artystycznym „Bliza”, zamieszczając w nim eseje i opowiadania.
Jak napisałem powyżej, zastanawiałem się nad „przydziałem” opowiadań do poszczególnych części książki. Utwierdzam się w przekonaniu, że jest to podział czysto umowny. Tematy opowiadań przenikają się. Jest też odwrotnie: w jednym opowiadaniu są poruszane sprawy, które można byłoby zakwalifikować do co najmniej dwóch działów, jak choćby w niezwykle wzruszającej Bliskości. Krzysztof Lipowski osiąga takie efekty przy zachwycającej oszczędności języka. Aż trudno sobie wyobrazić, że w krótkich opowiadaniach można zmieścić wszystko, co najważniejsze. Mimo, że bohaterowie opowiadań nie mają nadanych imion czy nazwisk, zaś ich indywidualne cechy są pokazane w bardzo oszczędny sposób, wielu czytelników mogłoby identyfikować się z nimi. Dlaczego? Choćby dlatego, że są to opowieści opowiadające o codziennym życiu, o rozstaniach i o walce z własnymi słabościami. Autor umiejętnie buduje klimat niepewności co dalszych losów swoich bohaterów. Powtarzam jednak, że świadczy to o poważnym traktowaniu Czytelnika, który otrzymuje szerokie możliwości, by wyobrazić sobie i dopowiedzieć sobie, co było dalej.
Nie bez kozery Zbigniew Zbikowski napisał:
– Ma się wrażenie, że miniatury zapełniają ludzie przegrani, którzy zgubili w życiu coś istotnego, a mimo to zwycięzcy, bo w obliczu spraw ostatecznych odnajdują na nowo swe człowieczeństwo.
Natomiast Anna Nasiłowska stwierdziła, że:
– Miniatury Krzysztofa Lipowskiego (…) to takie opowiadanie, po którym powinna zapaść cisza, w której jest miejsce na krzyżujące się emocje i na pytania, na które nie ma odpowiedzi.
Uczciwie przyznam się, że podczas czytania książki Mysteria. 48 miniatur prozą bardzo często miałem oczy w mokrym miejscu. Jestem przekonany, że powinien przeczytać ją każdy, kto żyje „tu i teraz”, nie myśląc o przeszłości i przyszłości.
Krzysztof Lipowski, Mysteria. 48 miniatur prozą
Redakcja: Zbigniew Zbikowski
Korekta: Małgorzata Strękowska-Zaremba
Projekt graficzny i skład: Tunia
Ilustracje: Piotr Wojciechowski
Ilustracja na okładce: Gustave Doré – fragment ilustracji do poematu Kruk Edgara Allena Poego
Wydawca: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział Warszawa i Instytut Literatury, 2020
ISBN: 978-83-938439-9-2 oraz 978-83-66359-93-2
Redakcja serii Kolekcja Literacka:
Piotr Müldner-Nieckowski
Anna Nasiłowska
Małgorzata Karolina Piekarska
