33 lata temu, 30 I 1991 r., w Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbyła się prapremiera musicalu Metro w reżyserii Janusza Józefowicza.
Była to pierwsza prywatna produkcja teatralna o dużej skali w Polsce.
Jedyny do tej pory polski musical wystawiony na amerykańskim Broadwayu, nazywany również „pierwszym polskim musicalem”.
Opowiada historię grupy młodych aktorów-amatorów, którzy odrzuceni reżysera prowadzącego casting do profesjonalnego musicalu, pod wodzą Jana, zbuntowanego niezależnego artysty, rozpoczynają występy na położonej nieopodal teatru stacji metra. Sukces ich przedsięwzięcia sprawia, że reżyser przełamuje wcześniejszą niechęć i zaprasza całą grupę do udziału w spektaklu.
Historia musicalu sięga roku 1987, kiedy Janusz Józefowicz podczas tournée z teatrem Andrzeja Strzeleckiego we Francji otrzymał od Zuzanny Olbrychskiej maszynopis pomysłu libretta Metra autorstwa sióstr Agaty i Maryny Miklaszewskich, które przebywały wówczas na emigracji.
Twórcy musicalu, Janusz Józefowicz i Janusz Stokłosa, poznali się w połowie lat 80. w Teatrze Ateneum, w którym pracowali nad musicalem Brel. Wtedy to pojawił się pomysł stworzenia pierwszego polskiego musicalu, o czym opowiedzieli w wywiadzie telewizyjnym Grażynie Torbickiej. Rozmowa zainteresowała przedsiębiorcę Wiktora Kubiaka, który zaproponował sfinansowanie przedsięwzięcia.
Kompletowanie obsady trwało ponad pół roku, w tym czasie uczestnicy eliminacji brali udział w zajęciach z ruchu, akrobatyki, pantomimy, emisji głosu czy interpretacji tekstu.
Próby do Metra odbywały się początkowo w wynajętej sali Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, a następnie w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Zespół aktorów miał do dyspozycji masażystów, lekarzy, foniatrę, logopedów. Wiktor Kubiak przyjezdnym aktorom wynajmował mieszkania, a po skończonych próbach organizował imprezy. Próby trwały do późnych godzin nocnych, a niekiedy nawet do rana.
Jeszcze przed premierą pojawił się pomysł na wykorzystanie w spektaklu laserów. Wykorzystanie takich efektów specjalnych zaproponował Kubiak, który osobiście wziął na siebie ich znalezienie i sfinansowanie. W ówczesnej Polsce znalezienie odpowiednich urządzeń laserowych było dużą trudnością, rozwiązań takich nie stosowano nawet w technice wojskowej. Kubiak w trakcie poszukiwań w Wojskowej Akademii Technicznej poznał Danutę Bilińską, absolwentkę fizyki, która pomogła w odnalezieniu laserów i ich sprowadzeniu. Nowoczesny sprzęt trafił do Polski na początku 1991. Metro było pierwszym polskim spektaklem teatralnym, w którym użyto laserów i ultrafioletu.
Logo Metra zaprojektował Andrzej Pągowski.
Pierwsza obsada musicalu METRO:
-
- Monika AMBROZIAK
- Krzysztof ADAMSKI
- Jacek BADUREK
- Alicja BORKOWSKA
- Michał CHAMERA
- Paweł CHEDA
- Magdalena DEPCZYK
- Wojciech DMOCHOWSKI
- Małgorzata DUDA
- Katarzyna GALICA
- Denisa GEISLEROVA
- Edyta GÓRNIAK
- Lidia GROBLEWSKA
- Katarzyna GRONIEC
- Piotr HAJDUK
- Joanna JAGŁA
- Robert JANOWSKI
- Janusz JÓZEFOWICZ
- Adam KAMIEŃ
- Violetta KLIMCZEWSKA
- Grzegorz KOWALCZYK
- Andrzej KUBICKI
- Magdalena KOMORMCKA
- Katarzyna LEWANDOWSKA
- Barbara MELZER
- Michał MILOWICZ
- Radosław NATKAŃSKI
- Marek PAŁUCKI
- Danuta PETROW
- Beata PAWLIK
- Iwona RUNOWSKA
- Ewa SZAWŁOWSKA
- Ilona TRYBUŁA
- Marc THOMAS
- Beata URBAŃSKA
- Magda WÓJCIK
- Kamila ZAPYTOWSKA
oraz
Bogusław Linda i Olaf Lubaszenko
Zespół muzyczny:
- Wojciech HERTMAN – skrzypce
- Marta TRYBUŁA – skrzypce
- Barbara BYLICA – skrzypce
- Mikołaj LEWKOWICZ – wiolonczela
- Mateusz POSPIESZALSKI – saksofon altowy, klarnet
- Tomasz CHMIELARZ – trąbka
- Tomasz ŚWIATCZYŃSKI – puzon
- Mirosław KACZMARCZYK – gitara
- Waldemar ZAJĄCZKOWSKI instr. klawiszowe
- Michał SALAMON – fortepian
- Wojciech RUCIŃSKI g itaru basowa
- Piotr IWICKI – instr. perkusyjne
- Radosław MACIŃSKI – perkusja
Konsultanci:
- Michał CHAMERA – stepowanie
- Danuta FIDU SIEWICZ – akrobatyka
- Kazimierz GAWĘDA – praca nad słowem
- Aldona KRASUCKA – emisja głosu
- Juliusz LORANC – przygotowanie wokalne
- Jerzy ŁAZEWSKI – praca nad słowem
- Wiesław KOMASA – zajęcia aktorskie
- Cezary MORAWSKI – zajęcia aktorskie
- Beata MYSIŃSKA – asystent choreografa
- Agnieszka SADEK – asystent choreografa
- Alicja SUZIN – akompaniament
- Marc THOMAS – śpiew i taniec
Specjalne podziękowania przekazano:
- Kasi Bęśtkowskiej,
- Marii Goc,
- Stanisławowi Gocławskiemu,
- Markowi Jasińskicmu,
- Mieczysławowi Marszyckiemu,
- Zuzannie Olbrychskiej,
- Włodzimierzowi Przygodzie,
- Michaelowi Russellowi
- Grażynie Torbickiej,
Prapremiera musicalu Metro odbyła się 30 stycznia 1991 w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Za oficjalną premierę spektaklu uważa się datę 16 kwietnia 1992, kiedy musical zaprezentowano w Minskoff Theatre na Broadwayu.
Ulice Europy pełne są marzeń, niech wolność tańczy i śpiewa.
to hasło, które reklamowało musical Metro w prasie amerykańskiej.
Podczas wyjazdu głównego zespołu do Nowego Jorku spektakl wystawiano równolegle na deskach Teatru Dramatycznego z drugą obsadą aktorską oraz zespołem muzycznym.
Widzowie w Polsce tworzyli fankluby musicalu, pod wyjściem z teatru czekali na aktorów aby zdobyć ich autografy, a na murach Pałacu Kultury i Nauki, w którym mieści się warszawski Teatr Dramatyczny wypisywano wyznania miłosne. Codziennie na deskach Teatru Dramatycznego wystawiano po dwa spektakle, a miesięcznie – 40. W latach 90. Metro było również wystawiane na deskach amfiteatrów oraz na stadionach różnych miast Polski – m.in. w Koszalinie, Krakowie i Lublinie.
W maju 1992 odbył się 500. spektakl Metra. Musical od początku istnienia korzystał z obcych scen, więc aby uniknąć ryzyka jego rozwiązania, we wrześniu tego samego roku do życia powołano teatr Studio Buffo.
W grudniu 1996 zagrano 900. spektakl, który był ostatnim na deskach Teatru Dramatycznego, ponieważ dyrekcja sceny odmówiła wystawiania kolejnych przedstawień, tłumacząc swą decyzję stratami, jakie ponosi teatr w związku z graniem Metra. Argumentowano też, że wystawianie w tym teatrze musicalu zakłóca jego pracę i przygotowywanie premier.
Ówczesny prezydent Warszawy Marcin Święcicki obiecał pomoc i zaproponował wystawianie musicalu w Teatrze Narodowym, ale jego dyrekcja odmówiła.
Przez pół roku miała miejsce przerwa w wystawianiu musicalu.
Odmowa dalszego wystawiania musicalu na deskach Teatru Dramatycznego zmusiła Józefowicza do wystawiania Metra na deskach powołanego przez niego teatru Studio Buffo, mimo nieprzystosowania tego obiektu do tak wielkich produkcji. Pierwszy spektakl w nowej lokalizacji odbył się 4 czerwca 1997. Mniejszy teatr spowodował wiele ograniczeń – zmniejszona liczba aktorów, uboższa scenografia (brak sceny obrotowej) i reżyseria światła oraz brak orkiestry akompaniującej na żywo.
Na fenomen Metra w latach 90. wpłynęła w dużej mierze sytuacja społeczno-polityczna Polski po zmianie ustroju. Tuż po tej przemianie, kiedy życie kulturalne w Polsce formowało się na nowo, sam proces powstawania musicalu był czymś rewolucyjnym. Dominującą rolę w tym procesie odgrywał bogaty przedsiębiorca, Wiktor Kubiak (spółka „PZ BATAX”), który wziął na siebie ciężar sfinansowania przedsięwzięcia.
Jeszcze przed prapremierą Metro obrastało wieloma plotkami i spekulacjami. Kontrowersje wzbudzało przede wszystkim prorokowanie pewnego sukcesu przedstawienia przez reżysera oraz fakt złożenia obsady przedstawienia z aktorów-amatorów. Obsady Metra szukano bowiem nie wśród absolwentów szkół teatralnych, ale wśród utalentowanej młodzieży w drodze przesłuchań (castingów), organizowanych w Polsce, w Czechach i na Słowacji. W jednym z wywiadów Józefowicz stwierdził, że
Aktorzy polscy nie są przygotowani do zawodu wszechstronnie (…).
Polska prapremiera musicalu była dużą sensacją. Przygotowania do niej omawiano szeroko w mediach. Wiele mówiło się o innowacyjnym procesie produkcji oraz o rozmachu przedsięwzięcia, które wydawało się wyznaczać nowy kierunek w polskim teatrze i rozrywce w systemie kapitalistycznym
Pomimo wielokrotnych zmian obsady, uproszczonej aranżacji przedstawienia i rezygnacji z akompaniamentu muzyki na żywo w końcu lat 90., Metro od blisko 30 lat cieszy się popularnością. Do czerwca 2018 musical zagrano ponad 2150 razy, a obejrzało go – według szacunków – łącznie ok. 2 milionów widzów, co jest ewenementem w Polsce. Dziś twórcy musicalu w wywiadach wyjaśniają, że sami nie rozumieją fenomenu stworzonego przez nich przedstawienia i nigdy nie przewidywali, że tak długo będzie cieszyć się popularnością wśród widzów. W wielu wywiadach reżyser Janusz Józefowicz zapewnia, że:
Metro będzie wystawiane tak długo, jak długo jest na nie zapotrzebowanie.
Musical do dziś jest z powodzeniem wystawiany w Studio Buffo w Warszawie.
