0

80 lat temu w Gettcie Warszawskim

Getto warszawskie fot. Raport Stroopa
Getto warszawskie
fot. źr. Raport Stroopa

18 stycznia 1943 r. w getcie warszawskim grupy Żydowskiej Organizacji Bojowej podjęły walkę z Niemcami.

Była to pierwsza akcja zbrojna o dużej skali podjętą przez polskie organizacje podziemne przeciwko Niemcom. Było to również pierwsze miejskie powstanie w okupowanej przez Rzeszę Europie.

Bezpośrednią przyczyną podjęcia walki była decyzja o likwidacji getta warszawskiego podjęta w ramach realizowanego przez Niemców planu zagłady europejskich Żydów. W getcie warszawskim Niemcy zamknęli ponad 400 tys. Żydów, spośród których dziesiątki tysięcy z zmarły z chorób i głodu. 22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli deportację więźniów getta do obozu zagłady w Treblince. Zginęło tam niemal 300 tys. warszawskich Żydów.

Jesienią 1942 r. w tzw. getcie szczątkowym pozostało już tylko około 60 tys. Żydów. Byli to głównie ludzie młodzi i w sile wieku, bez rodzin, zatrudnieni w niemieckich warsztatach produkcyjnych, tzw. szopach. W tych warunkach, gdy nie pozostawało już nic do stracenia, wśród żydowskiej młodzieży narodziła się myśl o zbrojnym oporze.

18 stycznia 1943 roku Żydzi w getcie warszawskim po raz pierwszy stawili zbrojny opór Niemcom. Okupanci próbowali wysiedlić około 8 tysięcy osób nielegalnie mieszkających w getcie i wysłać je do Treblinki. Podczas prowadzenia tłumu na Umschlagplatz wywiązała się walka, Żydzi strzelali do Niemców i rzucali granaty. Walczono na ulicach Zamenhofa i Miłej, strzelano  w kamienicach pod adresami Zamenhofa 40, Muranowska 44, Miła 34, Franciszkańska 22

W tych dniach poległo wielu członków Żydowskiej Organizacji Bojowej. Wśród nielicznych ocalałych był dowódca, Mordechaj Anielewicz. Podczas deportacji zostali zamordowani członkowie grupy Oneg Szabat, wśród nich Abraham Lewin, Icchak Giterman, Gustawa Jarecka z dziećmi. Nie wiadomo, ilu Niemców i ich pomocników zginęło lub zostało rannych. Dzięki tym pierwszym strzałom żydowskich konspiratorów getto pokazało, że nie pozwoli Niemcom łatwo się pokonać. Wzrosło morale wśród pozostałych więźniów „dzielnicy zamkniętej”, co pokazuje choćby najbardziej znany wiersz Władysław Szlengla, „Kontratak”. Poeta napisał go pod wpływem „samoobrony styczniowej”.

Źródło: ŻIH [LINK]

Właściwe powstanie rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 roku.

Do walki z niemieckimi oddziałami likwidacyjnymi (~2 tys. ludzi wspieranych przez czołgi i wozy pancerne) stanęło około 650 Żydów. 500 członków Żydowskiej Organizacji Bojowej dowództwem Mordechaja Anielewicza oraz około 150 bojowców Żydowskiego Związku Wojskowego.

Walki trwały do 16 maja.
Tego dnia wieczorem na znak zwycięstwa Niemcy wysadzili w powietrze znajdującą się poza terenem getta szczątkowego Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie.

Dowodzący siłami niemieckimi Jürgen Stroop zapisał w swoim raporcie:

Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!

Po powstaniu Niemcy zrównali teren getta z ziemią.

W raporcie znajdują się informacje, że Niemcy ujęli lub zabili ponad 56 tys. Żydów oraz wykryli 631 bunkrów. Wg raportu Stroopa 36 tys. ludzi Niemcy deportowali do obozów pracy na Lubelszczyźnie, pozostali zginęli na miejscu lub w komorach gazowych Treblinki.

18 stycznia 2023 06:00
[fbcomments]