O działalności TMH nie tylko w Warszawie rozmawiamy z prezesem Towarzystwa Miłośników Historii.
Towarzystwo Miłośników Historii to stołeczna instytucja z ponad wiekową tradycją. Należy do Polskiego Towarzystwa Historycznego jako oddział warszawski.
Nieco staroświecka nazwa nie wzięła się znikąd. TMH założono w 1906 roku, gdy w Królestwie Polskim trwała rewolucja, a na ziemiach polskich było sporo „towarzystw miłośników” czy „zwolenników” wszelakich aktywności społecznych.
Towarzystwo Miłośników Historii z latami rosło w siłę.
Dzięki darowiźnie sympatyka Adama Czartoryskiego, otrzymało fundusze na zakup kamienicy św. Anny przy Rynku Starego Miasta, które do dziś pozostaje siedzibą TMH.
Prezesami byli znakomici historycy, a zarazem autorytety moralne, tacy jak: Aleksander Jabłonowski, Aleksander Kraushar, Stanisław Kętrzyński czy Andrzej Wyczański.
Najdłużej Towarzystwu przewodził prof. Andrzej Rachuba-aż 21 lat. W kwietniu ub. roku przekazał władzę nowo wybranemu dr hab. Robertowi Gawkowskiemu.
Dziś towarzystwo zrzesza ok. 250 osób (w tym wielu znanych historyków) i staje się coraz aktywniejsze. Historycy z TMH najwyraźniej złapali wiatr w żagle, czego potwierdzeniem ma być zbliżająca się międzynarodowa konferencja historyczna o powstaniu styczniowym zorganizowana w Kazimierzu i Puławach.
Wywiad z prezesem TMH
dr hab. Robertem Gawkowskim.
Michał Pawlik:
Panie prezesie, co tydzień, piszemy o Was. Czy to efekt tylko naszej współpracy, czy też działacie dużo prężniej i staliście się widoczni?
Dr hab. Robert Gawkowski:
Dr hab. Robert Gawkowski – prezes TMHMam nadzieje, że jedno i drugie.
Gdy rok temu zostałem prezesem, TMH było mocno osłabione przez pandemię. Nasze towarzystwo zrzeszało naukowców w zaawansowanym wieku. Baliśmy się organizowania wykładów i zebrań, bo ludzie starsi byli bardziej podatni na covida. Na szczęście pandemia minęła, zaczęliśmy działać i organizować życie naukowe i oświatowe tak jak dawniej. Serwis „Warszawa.pl” był z nami, gdy w naszej siedzibie na Starym Mieście w październiku inaugurowaliśmy wykłady Akademii Bemowskiego Seniora. Na wykład „O zarazach XVI wiecznej Warszawy” poprowadzony przez wiceprezesa TMH prof. Andrzeja Karpińskiego przyszła pełna sala. Później były wykłady dr Beaty Michalec, Marty Marek, Jerzego Domżalskiego i Hanny Dzielińskiej. Zakończeniem tego cyklu wykładów będzie wystąpienie prof. Andrzeja Friszke za dwa miesiące (1 czerwca, w sali Bemowskiego Centrum Kultury na Górczewskiej 201). Wszystkie wymienione wykłady to efekt współpracy z Urzędem Dzielnicy Warszawa-Bemowo.W grudniu w siebie (tj. w kamienicy św. Anny na Rynku Starego Miasta 29/31 w siedzibie IH PAN) mieliśmy także wykłady o prezydentach RP na uchodźstwie i sesję na temat wpływu polityki na piłkarskie rozgrywki w latach II RP i w czasach stalinowskich. Na obu imprezach było wielu wspaniałych gości. Kto nie był, niech żałuje.
Czy ta sesja o polityce i futbolu, to efekt Pana osobistych zainteresowań historycznych? Jest pan przecież znanym historykiem sportu.
Trochę tak. Pośrednio. Na tej sesji zebrała się grupa inicjatywna z red. Stefanem Szczepłkiem na czele (też członkiem TMH) zakładająca nowe koło TMH: historyków sportu i turystyki. No i efekty są takie, że 19 kwietnia koło się zbierze już oficjalnie i rozpocznie formalną działalność. Tych „miłośników” historii sportu jest kilkunastu, ale to z jaką energią podchodzą do sprawy, wróży im sukcesy.
Dodajmy też, że nasz internetowy serwis „Warszawa.pl” w każdą niedzielę w ramach współpracy z TMH i Radiem Kolor, publikuje teksty historyczne, które dzień wcześniej są emitowane w radiu. W naszym serwisie materiał ten jest uzupełniony ciekawymi zdjęciami.
No właśnie. Polecam! To kolejna forma współpracy z Warszawa.pl, która trwa już ponad pół roku. Bardzo dziękujemy za nią. Już za kilka dni będzie 30 audycja. Przypomnijmy, że są to krótkie audycje pod tytułem „Stolica historii” składające się z ok. 3 minutowych miniatur historycznych. Te gawędy historyczne opowiadają kolejni członkowie TMH. To takie nasze „wyjście do ludu” popularyzujące naukę historyczną. Jeśli ktoś, kto interesuje się historią, ale nie chce (nie może) przyjść na wykład, to niech posłucha Radia Kolor, gdzie zawsze w sobotę o 15.15 jest nasza „Stolica historii”. A w niedziele w serwisie Warszawa.pl można to wszystko przeczytać i obejrzeć fotografie i znaleźć notkę o autorze.
Od niedawna podobną umowę o współpracy TMH zawarła z Radiem Kampus. Niedługo będą tego efekty.
Teraz żyjecie wielkim wydarzeniem. Za kilka dni z inicjatywy TMH w Kazimierzu Dolnym i Puławach odbędzie się dwudniowa międzynarodowa konferencja historyczna pt: Powstanie Styczniowe – przebieg, jego bohaterowie i tradycja. Wolno spytać czemu nie w Warszawie?
Bo w Kazimierzu mamy swój Ośrodek Oświatowo-Szkoleniowy Arkadia.
Obecnie (od 2002 roku) ośrodek jest sprawnie administrowany przez Biuro Edukacji Urzędu m.st Warszawy, z czego wszyscy są zadowoleni. Wróćmy do historii tego obiektu. Otóż jego współwłaściciel Jerzy Niemojewski – także członek TMH, zapisał Arkadię naszemu towarzystwu. Zmarł w 1937 r. i zgodnie z jego wolą Arkadia w Kazimierzu stała się własnością naszego warszawskiego Towarzystwa.Dodajmy, że życzeniem Jerzego Niemojewskiego, było aby TMH dbało o pamięć po uczestnikach powstania styczniowego. Zgodnie z wolą Niemojewskiego, już zimą 1938 roku w siedzibie TMH w Warszawie zorganizowano wielką konferencję z okazji 75 rocznicy wybuchu powstania styczniowego, na którą złożyło się aż 28 referatów. Przewodniczącym tej konferencji był sam Marceli Handelsman, a ciekawostką jest to, że sekretarzem był młody doktor historii … Henryk Jabłoński.
Willa Arkadia w 1908 roku – Kazimierz DolnyOśrodek Oświatowo-Szkoleniowy Arkadia w 1990 roku – Kazimierz DolnyOśrodek Oświatowo-Szkoleniowy Arkadia luty 2023 – Kazimierz Dolny
W czasach PRL towarzysz o takim samym nazwisku był Przewodniczącym Rady Państwa. Czy to ta sama osoba?
Dokładnie, tyle że w powojennej Polsce bardziej znany był już jako komunista, a nie historyk.
Wróćmy jednak do Arkadii. Rozumiem już dlaczego w Kazimierzu- bo to przez szacunek dla Jerzego Niemojewskiego. A skąd Puławy?
Bo pół roku temu przygotowując tą konferencję, weszliśmy w kooperację z Instytutem Historii UMCS z Lublina i z Muzeum Czartoryskich w Puławach. To dlatego nasza konferencja ma trzech przewodniczących: Panią Dyrektor Muzeum Czartoryskich Honoratę Mielniczenko, Pana Profesora UMCS Piotra Bednarza i mnie. Wspólnie będziemy składać wieńce pod tablicami powstańczymi, prowadzić konferencje i uczestniczyć w otwarciu wystawy.
Wstęp na wykłady będzie wolny?
Jasne że tak. Zapraszamy wszystkich. Nie ukrywam, że wykłady bardziej popularne, organizowane z myślą głównie o młodzieży, odbędą się pierwszego dnia konferencji przed południem w Muzeum Czartoryskich w Puławach. Tego dnia po południu przeniesiemy się do Arkadii, gdzie odbędą się dwie kolejne sesje konferencji, już w bardziej kameralnym gronie, bo i tematy poruszane będą trudniejsze.
Wspominał Pan o tym że w obchody 160. rocznicy powstania styczniowego wpisują się również działania Muzeum Czartoryskich w Puławach i ich nowa wystawa. O czym będzie?
Wystawa ,,Pamięci powstańców z lat 1863-1864 w 160. rocznicę wybuchu insurekcji styczniowej” będzie otwierana 22 kwietnia (w sobotę), a liczna reprezentacja TMH będzie na otwarciu jako honorowi goście. Zasadniczą jej część stanowi kolekcja Krzysztofa Strzeleckiego, którą jest zbiór 30 drzeworytów z 1863 r., publikowanych w prasie zachodniej. Ukazują one m.in. codzienność, uczestników i potyczki powstania styczniowego. Ich właściciel użyczył na potrzeby wystawy także popowstańczą biżuterię patriotyczną i pocztówki ukazujące uczestników insurekcji styczniowej. Eksponaty te stały się pewnego rodzaju bodźcem do działania, w efekcie którego puławskim muzealnikom udało się pozyskać do współpracy innych kolekcjonerów: Krzysztofa Przygodzkiego i Mariusza Rombla. Pierwszy z nich wypożyczył na potrzeby wystawy tabliczkę nagrobną jednej z ofiar warszawskiej manifestacji patriotycznej 1861 r. Drugi z panów udostępnił puławskiemu muzeum 17 artefaktów, którymi są brosze, dewizki, zawieszki – sekretniki, medalik i wpinka z 2. poł. XIX w. lub pocz. XX w., będące popowstańczą biżuterią i emblematami patriotycznymi, upamiętniającymi powstanie styczniowe lat 1863-1864
Wszystko brzmi zachęcająco. Redakcja serwisu Warszawa.pl. też będzie gościć w Kazimierzu i Puławach i obiecujemy fotorelację ze wszystkich omawianych wydarzeń. TMH i wszystkim współorganizatorom życzymy powodzenia!
Dziękuję bardzo za rozmowę.
Międzynarodowa
naukowa konferencja historyczna
Powstanie Styczniowe
przebieg, jego bohaterowie i tradycja
21-22 kwietnia 2023
Puławy-Kazimierz Dolny
Organizatorzy:
- Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie
- Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie
- Muzeum Czartoryskich w Puławach
Program konferencji:
21 IV2023
- 10:15-10:25
Złożenie wieńców pod tablicą pamiątkową w Muzeum Czartoryskich w Puławach - 10:30
Rozpoczęcie I-części konferencji.
Przewodniczy Honorata Mielniczenko,
dyr. Muzeum Czartoryskich w Puławach - 10:30-10:45
Prof. dr hab. Zofia Chyra-Rolicz, TMH,
UPH Siedlce,
Znane i mniej znane bohaterki zrywu niepodległościowego 1863/64 roku - 10:50-11:05
Dr hab. Mariusz Korzeniowski, prof. UMCS,
Franciszek Rawita-Gawroński o powstaniu styczniowym na Rusi - 11:10-11:25
Mgr Marek Mańk, TMH,
Życie codzienne Warszawy w dobie powstania - 11:30-11:45
Dr hab. Rober Gawkowski, TMH,
Objawiony patriotyzm, czyli nieszczęsne przypadki hrabiego Grabowskiego - 11:50-12:05
Dr hab. Dariusz Tarasiuk, prof. UMCS,
Bitwa pod Rossoszem (17 listopada 1863 r.)
- 12:10-12:25
Dr hab. Janusz Grabowski, prof. AGAD, TMH,
Pieczęcie rządu narodowego i jego agend z okresu powstańczego - 12:30-12:45
Mgr Zbigniew Kiełb,
Muzeum Czartoryskich-Puławy,
Nieoficjalne i oficjalne upamiętnienie powstańców styczniowych w międzywojennych Puławach - 12:50-13:05
Mgr Hanna Dzielińska, TMH,
Co nam zostało z tamtych lat. Społeczne efekty powstania styczniowego - 13:05- 13:30
Zamknięcie I- części konferencji, ewentualna dyskusja
Rozpoczęcie II-części konferencji
Ośrodek Oświatowo-Szkoleniowy „Arkadia”,
Kazimierz Dolny, ul. Czerniawy 1
Przewodniczy prezes TMH Robert Gawkowski - 17:00-17:15
Dr hab. Paweł Cebrykow,
dr hab. Dariusz Wróbel
Katedra Geomatyki i Kartografii UMCS
Kartograficzny obraz zmian sieci miejskiej Lubelszczyzny w dobie popowstaniowej
- 17:20-17:35
Prof. Marek Drozdowski, TMH,
Powstanie styczniowe w sztuce - 17:40-17:55
Dr Olga Mastianica-Stankevič
Instytut Historii Litwy, Wilno,
„Boże, coś Polskę”. Stosunek władz rosyjskich do upamiętnienia rocznicy powstania styczniowego w 1913 r. w Wilnie. - 18:00-18:15
Dr hab. Piotr Bednarz, prof. UMCS,
Szwajcarzy wobec powstania styczniowego - 18:20-18:35
Dr hab. Małgorzata Nossowska, prof. UMCS,
Nie tylko bohaterowie. Polacy w Mołdawii w okresie powstania styczniowego w świetle raportów komisarz pełnomocnego Rządu Narodowego Michała Mrozowickiego - 18:40-18:55
Doc. Inna Szostak,
Akademia Ostrogska, Ukraina,
Powstanie styczniowe: Losy Kościoła Rzymskokatolickiego na Wołyniu i Podolu - 19:00
Podsumowanie II części obrad, dyskusja
22 IV 2023
- 9:30 Rozpoczęcie III-część konferencji
O.O-S. Arkadia, Kazimierz Dolny, ul. Czerniawy 1
Przewodniczy prof. Piotr Bednarz (UMCS) - 9:30-9:45
Dr Tyszkiewicz Adam, TMH,
Uniwersytet Warszawski,
Choroby zakaźne w powstaniu styczniowym (wykład on-line) - 9:50-10.05
Dr hab. Andrzej Przegaliński, prof. UMCS,
Z dziejów insurekcji styczniowej na Lubelszczyźnie. Gloria victis! Lublin spiskujący i powstańczy - 10:10-10:25
Dr Rafał Dmowski,
UPH Siedlce,
Znaczenie bitwy pod Węgrowem w świetle innych walk powstańczych pogranicza Mazowsza i Podlasia
- 10:30-10:45
Dr Aliaksandr Radziuk
Grodno, Białoruś
Działalność naczelników wojskowych podczas tłumienia powstania styczniowego na Białorusi
- 10:50-11:15
Dr hab. Damian Szymczak, prof. UAM,
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu
Pamięć o powstaniu styczniowym jako element polityki historycznej w okresie I wojny światowej
- 11:20-11:35
Dr Beata Michalec, TMH,
Muzeum Niepodległości
Kobiety w obrazach i szkicach malarza katorgi syberyjskiej Aleksandra Sochaczewskiego (1843-1923) - 11:40-11:55
Dr Jakub Kuna, Dr Mateusz Zawadzki, Katedra Geomatyki i Kartografii,
dr Kamil Jakimowicz, Instytut Historii
UMCS
Wpływ powstania styczniowego na obraz kartografii miast województwa lubelskiego - 12:00
Podsumowanie III części konferencji i zamknięcie obrad - 13:00
Złożenie kwiatów na grobach powstańców w Kazimierzu (pod zamkiem). - 14:20
wyjazd z OOS Arkadia w Kazimierzu do Puław. - 15:00
Otwarcie wystawy w Muzeum Czartoryskich w Puławach,
Pamięci powstańców z lat 1863 – 1864 w 160 rocznicę wybuchu insurekcji styczniowej
Domek Aleksandryjski. - 16:00
Po uroczystości otwarcia wystawy odjazd autobusu do Warszawy.
