W cyklu ”Stolica historii” Mateusz Sora, historyk i muzealnik, opowiada o ojcu polskiej myśli ekonomicznej.
Kolejny felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są emitowane w każdą sobotę o 15:15, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek XVI:
Ojciec polskiej ekonomii – Fryderyk Skarbek
Opowiada Mateusz Sora.
Fryderyk Skarbek uznawany jest za ojca polskiej myśli ekonomicznej.
Urodził się w Toruniu w 1792 roku, ale sam o sobie mówił „Warszawianin”.
Skarbek należy do pierwszego pokolenia szlachty, które szansę na stabilizację pozycji społecznej i ekonomicznej dostrzegło w służbie publicznej. Możliwości takie stworzyło powstałe na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego Królestwo Polskie. Warszawa stała się centrum życia kraju, który miał ambicje w szybkim tempie nadrobić dystans dzielący go od innych państw europejskich.
Państwo potrzebowało sprawnej kadry urzędniczej dlatego w 1816 roku w Warszawie powstał Królewski Uniwersytet Warszawski. Dwa lata później na tutejszym Wydziale Prawa Fryderyk Skarbek w wieku 26 lat objął katedrę ekonomii politycznej, choć nie ukończył studiów uniwersyteckich. Tytuł doktora filozofii, niezbędny do podjęcia pracy wykładowcy przyznał Skarbkowi Uniwersytet Jagielloński na podstawie przesłanej rozprawy. Na potrzeby zajęć ze studentami opracował spójny system poglądów ekonomicznych. Przygotowując wykłady i skrypty wprowadził do języka polskiego terminologię ekonomiczną.
Wygłaszając w 1818 r. swój wykład inauguracyjny wskazał pożytki jakie mogą wynikać z nauk ekonomicznych. Zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Zdaniem Skarbka, to nie egoizm narodowy wsparty siłą oręża decyduje o pomyślności narodów, a pożytki z pracy. Skarbek uważał, że zadaniem ekonomisty jest badanie środków, które przyczynią się do poprawy warunków życia ludzi. Właściwym bogactwem narodowym jest bowiem dobrobyt mieszkańców.
Ojciec polskiej myśli ekonomicznej, rzadziej bywa wskazywany jako ojciec polskiej refleksji społecznej, czy wręcz polityki społecznej. W opublikowanej w 1827 r. rozprawie „O ubóstwie i ubogich” omawia przyczyny biedy oraz opisuje zasady na jakich działają instytucje dobroczynne w Europie i Ameryce. Wbrew wielu współczesnym uważa, że walki z biedą nie można powierzyć Opatrzności ani litości bliźnich.
Prywatna dobroczynność jest lekarstwem, które pomaga doraźnie, nie leczy jednak przyczyn choroby społecznej jaką jest ubóstwo. Jest to bowiem zadanie dla prawodawców. Dzięki właściwym przepisom nawet niewielkie środki, ale właściwie użyte przynoszą większe korzyści niż hojność zamożnych. Opierając się na własnych obserwacjach zwrócił uwagę, że pauperyzacji społeczeństwa sprzyja koncentracja dóbr w rękach niewielkiej liczby osób: kapitalistów i posiadaczy ziemskich.
Dostrzegł zjawisko „dziedziczenia” biedy przez pewne grupy społeczne.
Był uznanym ekspertem, odbywał podróże celem zapoznania się z organizacją szpitali i przytułków. Zwiedzał więzienia oraz zakłady pracy przymusowej i dobrowolnej. Był zwolennikiem humanitarnego traktowania więźniów i aresztantów. Uważał, że pobyt w więzieniu powinien przygotować więźniów do życia po odbyciu kary. Według jego wskazówek został wybudowany i urządzony warszawski areszt śledczy popularnie zwany Pawiakiem. Wraz ze Stanisławem Jachowiczem założył w Warszawie Instytut dla moralnie zaniedbanej młodzieży.
Tuż przed wybuchem powstania listopadowego udał się do Petersburga celem inspekcji zakładów opiekuńczych. Wrócił do Warszawy już po zdławieniu powstania.
Klęska powstania była dla Skarbka osobistą katastrofą.
Zlikwidowane zostały Uniwersytet Warszawski i Towarzystwo Przyjaciół Nauk, rozproszeniu uległo środowisko naukowe. Pozostał urzędnikiem.
W paskiewiczowskiej Warszawie zajął się reorganizacją opieki szpitalnej, która dotychczas pozostawała w niepodzielnej władzy duchowieństwa. Zgodnie z jego sugestiami powołano do życia Dyrekcję Ubezpieczeń i został jej pierwszym prezesem.
Propagował idę oszczędzania i zachęcał do zakładania książeczek oszczędnościowych dzieciom. W dniu inauguracji działalności kasy ufundował taką książeczkę warszawskiemu noworodkowi.
W 1845 objął stanowisko prezesa Rady Głównej Opiekuńczej Zakładów Dobroczynnych. Zmarł w Warszawie w roku 1866 i został pochowany na cmentarzu powązkowskim.
Mateusz Sora
historyk i muzealnik. Studia w Instytucie Historii UW i na uniwersytecie w Erlangen (Niemcy), magistrant prof. Marii Wawrykowej.
Od 1993 urzędnik państwowy kolejno w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. W latach 1999-2017 dyrektor Dep. Obywatelstwa i Repatriacji w resorcie spraw wewnętrznych. Obecnie pracuje w Departamencie Edukacji i Wydawnictw NBP.
Współautor plenerowej wystawy i publikacji „Dzieje złotego”, a także biografii polskich ekonomistów przygotowanych przez Centrum Pieniądza NBP. Zajmuje się popularyzacją historii społeczno-gospodarczej Polski i powszechnej, historią pieniądza i bankowości.
Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Nowicy, które organizuje festiwale teatralne i muzyczne oraz plenery malarskie. Współautor, redaktor i wydawca serii wydawniczej Nowa Ikona, prezentującej dorobek Międzynarodowych Warsztatów Ikonopisów.
Członek TMH od 2022 roku.
Podcast Radia Kolor
3:49 min.
(kliknij logo)
Zobacz też:
- I odcinek: [LINK]
Uniwersytety na morzach i oceanach - II odcinek: [LINK]
Walka na dzwony - III odcinek [LINK]
„Belwederski” profesor - IV odcinek [LINK]
Dżuma, cholera i inne plagi - V odcinek [LINK]
Rosjanin kapitanem polskich piłkarzy.
Na marginesie meczu z Niemcami w 1933 r. - VI odcinek [LINK]
Magia tego samego nazwiska
- VII odcinek [LINK]
Warszawskie Dzwony Opatrzności - VIII odcinek [LINK]
Wenecja a Warszawa - IX odcinek [LINK]
Tekla z Bądarzewskich Baranowska - X odcinek [LINK]
Pierwsza tranzycja płci w Polsce w 1937 roku - XI odcinek [LINK]
Stefan Starzyński
- XII odcinek [LINK]
Opowieść wigilijna - XIII odcinek [LINK]
Osobliwy plan Warszawy z 1955 roku
- XIV odcinek [LINK]
Natalia Sendys, ps. Zyta – królowa kanałów - XV odcinek [LINK]
Warszawiacy na lodzie
