O pochodzeniu nazw dzielnic i osiedli opowiada prezes Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie dr hab. Robert Gawkowski.
Kolejny felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od pół roku emitowane w każdą sobotę o 15:15, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek XXXII:
Włochowskie nazwy
Opowiada dr hab. Robert Gawkowski
Przygotowując się do tegorocznej edycji Nocy Muzeów przekonałem się jak My- warszawianie mało wiemy o pochodzeniu nazw swoich dzielnic. Na ogół znane jest pochodzenie nazwy Bródno i to dlaczego piszemy przez „ó” (bo od brodu). Wiemy coś o nazwie „Wola”, bo na Mazowszu jest kilka miejscowości o nazwie takiej lub podobnej. Sporo osób kojarzy też Żoliborz z francuskim „joli bord”, co można tłumaczyć jako „piękny brzeg”.
Już jednak pochodzenie popularnej w świecie (z racji naszego lotniczego okna na świat) i niepowtarzalnej nazwy „Okęcie” mogą wyjaśnić tylko nieliczni.
Otóż w końcu średniowiecza na tych ziemiach będących własnością państwa Rakowskich istniały osady: Raków i Rakowiec. Pomiędzy nimi, gdzieś w rogu własności Rakowskich, wydzielono spłacheć ziemi, który potocznie zaczęto nazywać „Zakącie”, a nieco później „Okącie”. Z „Okącia” do naszego „Okęcia” już było niedaleko i na mapach z 1580 roku pojawiło się „Okencie”. Dodajmy, że w kolejnych wiekach Okęcie rosło w siłę i w poł. XIX wieku stało się znacznie bardziej znane niż sąsiedni Raków. I tak jest do dziś.
Na południowy wschód od Okęcia znajduje się zaś „Paluch” znany warszawiakom ze schroniska dla bezdomnych psów. No i tu jestem bezradny, bo nie umiem wytłumaczyć, skąd się wzięła ta nazwa, używana już od XVIII wieku.
I Raków i Paluch i Okęcie należą dziś do dzielnicy Włochy. Kiedyś napisałem, że to niepowtarzalna nazwa, ale się myliłem, bo w Polsce są aż 3 inne miejscowości o takiej nazwie. Gdzieś 100 lat temu podstołeczne Włochy zaczęły rozrastać się potężnie, by przed samą wojną stać się 20 tysięcznym podwarszawskim miastem. Mniej więcej wtedy mieszkańcy zaczęli się interesować pochodzeniem niebanalnej nazwy. Nie ma co ukrywać, że nie wszystkim się ona podobała i stąd grupa mieszkańców Włoch proponowała nawet zmianę nazwy. Ponieważ na zachód od miejscowości istniały już Czechowice, a nieco dalej Piastów, więc zaproponowano patriotyczną nazwę pasującą do sąsiednich osad: „Lechowo”.
Ostrożne Towarzystwo Przyjaciół Włoch wystąpiło w tej sprawie do znanego już badacza Stanisława Arnolda by ustalił, czy nazwa Włochy jest historycznie uzasadniona i czy można ją zmieniać. Werdykt historyka był jednoznaczny: Włochy to XV i XVI wieczna osada należąca do gospodarzy o nazwisku „Włoch” i nie należy jej zmieniać.
Czy pomysł na zmianę nazwy Włochy na Lechowo był czymś odosobnionym? No nie. Wzmiankowany tu Piastów był do 1923 Utratą, zanim na drodze konkursu przyjął dzisiejszą nazwę. Dodajmy, że ok. 1930 r. pewna, nieliczna grupa mieszkańców Wilna, też żądała zmiany tej litewskiej nazwy na „Ziukowo” (to od pseudonimu Józefa Piłsudskiego – Ziuk). Na szczęście nie wyszło. Do Piastowa szybko się przyzwyczajono, ale z Ziukowem czy Lechowem mogły by być pewne kłopoty.
Dr hab. Robert Gawkowski.
Historyk i archiwista publikujący głównie o dziejach sportu w II RP. Jest też znawcą historii Warszawy.
W 2014 roku za książkę „Krybar. Uniwersytet w cieniu powstańczych walk” otrzymał nagrodę KLIO.
W 2014-17 był członkiem Rektorskiego Komitetu Obchodów 200-lecia Uniwersytetu Warszawskiego.
Od 8 lat zasiada w jury konkursu varsavianów im. Hanny Szwankowskiej.
Od kwietnia 2022 jest prezesem TMH.
Członkiem Towarzystwa jest od 15 lat.
Podcast Radia Kolor
4:06 min.
(kliknij logo)
Zobacz też:
- I odcinek: [LINK]
Uniwersytety na morzach i oceanach - II odcinek: [LINK]
Walka na dzwony - III odcinek [LINK]
„Belwederski” profesor - IV odcinek [LINK]
Dżuma, cholera i inne plagi - V odcinek [LINK]
Rosjanin kapitanem polskich piłkarzy.
Na marginesie meczu z Niemcami w 1933 r. - VI odcinek [LINK]
Magia tego samego nazwiska
- VII odcinek [LINK]
Warszawskie Dzwony Opatrzności - VIII odcinek [LINK]
Wenecja a Warszawa - IX odcinek [LINK]
Tekla z Bądarzewskich Baranowska - X odcinek [LINK]
Pierwsza tranzycja płci w Polsce w 1937 roku - XI odcinek [LINK]
Stefan Starzyński
- XII odcinek [LINK]
Opowieść wigilijna - XIII odcinek [LINK]
Osobliwy plan Warszawy z 1955 roku
- XIV odcinek [LINK]
Natalia Sendys, ps. Zyta – królowa kanałów - XV odcinek [LINK]
Warszawiacy na lodzie - XVI odcinek [LINK]
Ojciec polskiej ekonomii – Fryderyk Skarbek - XVII odcinek [LINK]
Taniec z gwiazdami - XVIII odcinek [LINK]
Przeaktualizowany plan Warszawy z 1935 r. - XIX odcinek [LINK]
Maria Konopnicka w Warszawie - XX odcinek [LINK]
Biuro Odbudowy Stolicy
- XXI odcinek [LINK]
Warszawiacy na Père-Lachaise
- XXII odcinek [LINK]
Okęcki kościół wędrowniczek - XXIII odcinek [LINK]
Warszawianki w Powstaniu Styczniowym - XXIV odcinek [LINK]
Wiosna a.d.1945 na Uniwersytecie Warszawskim - XXV odcinek [LINK]
Ciuchcia z Marek - XXVI odcinek [LINK]
Panorama Tatr w Warszawie - XXVII odcinek [LINK]
Jak warszawiacy obchodzili Wielkanoc - XXVIII odcinek [LINK]
Zapomniany cmentarz w Markach-Pustelniku
- XXIX odcinek [LINK]
Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy - XXX odcinek [LINK]
Pochówek Księcia Bolesława V - XXX odcinek [LINK]
Masoni na skarpie
