0

Przeaktualizowany plan Warszawy z 1935 roku

Wycinek Planu Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie - Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Skala 1 do 100 000. Skan Wikimedia
Wycinek Planu Warszawy z 1935 r. – Zarząd Miejski w m. st. Warszawie - Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Skala 1 do 100 000
fot. Skan Wikimedia

Dr Paweł Weszpiński, geograf i kartograf, opowiada o planie Warszawy, na którym jest za dużo obiektów.

Kolejny felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są emitowane w każdą sobotę o 15:15, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.

Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.

Z cyklu:

Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.

Odcinek XVIII:

Przeaktualizowany plan Warszawy
z 1935 r.

Opowiada dr Paweł Weszpiński.

Powszechnym i oczywistym problemem z jakim stykają się użytkownicy planów miast jest ich aktualność. Oczywistym jest dychotomiczny podział na plany aktualne i nieaktualne. Jednak te dwa pojęcia nie wyczerpują nam całego bogactwa zjawiska. Plany bowiem mogą być też przeaktualizowane, czyli bardziej aktualne niż stan przestrzeni miasta w chwili wydania planu. To swoiste mapy z przyszłości, tej, która kiedyś rzeczywiście nastanie, i tej, która nigdy nie zaistnieje.

W 1935 roku zarząd miejski w mieście stołecznym Warszawie wydał jeden z najpopularniejszych w międzywojniu planów miasta. Jest on w istocie zaktualizowaną wersją wcześniejszych magistrackich planów Warszawy wydawanych co kilka lat, a wywodzących się z roku 1911, z opracowanego wtedy planu pod kierunkiem Williama Heerleina Lindleya.

Wisłostrada na Planie Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie - Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000. Skan Wikimedia
Wisłostrada na Planie Warszawy z 1935 r. – Zarząd Miejski w m. st. Warszawie – Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000
fot. Skan Wikimedia

Wersję z 1935 roku różni od pierwowzoru, między innymi ponad 3.5-krotnie powiększony zasięg miasta, zmieniona nieznacznie skala oraz pokazanie, obok stanu aktualnego istniejącego, również wizji przestrzeni miasta. Wizje te, zaczerpnięte z ogólnego planu „Zabudowania Warszawy z 1931 roku„, odpowiednika dzisiejszych planów zagospodarowania przestrzennego, przedstawiono zgodnie ze zwyczajem liniami przerywanymi. Przykładem jest tu obraz projektowanej trasy NS, czyli Trasy Północ-Południe, która realizacji doczekała się dopiero po II wojnie światowej jako ulica Juliana Marchlewskiego. Obecnie aleja Jana Pawła II. Niektóre projektowane ulice pokazano jednak takim samym znakiem jak ulice istniejące, czyni linią ciągłą.

Saska Kępa na Planie Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie - Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000. Skan Wikimedia
Saska Kępa – na Planie Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie – Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000
fot. Skan Wikimedia

To właśnie jest przeaktualizowanie, którego przykładami na planie są choćby południowa część Saskiej Kempy oraz obraz rejonu placu Grunwaldzkiego na Żoliborzu, gdzie ostatecznie nie powstała większość planowanych ulic, łącznie z samym półkolistym placem.

Plac Grunwaldzki na Planie Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie - Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000. Skan Wikimedia
Plac Grunwaldzki – na Planie Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie – Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000
fot. Skan Wikimedia

Niewyjaśnione są dotąd przyczyny tej dwoistości znaków. Warto jednak wiedzieć, że wciąż rozwiązanie to skutkuje przedstawianiem Warszawy międzywojennej według wizji zawartej na planie, choć miasto w takiej formie nigdy nie zaistniało.

Plan Warszawy z 1935 r. Zarząd Miejski w m. st. Warszawie - Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000. Skan Wikimedia
Plan Warszawy z 1935 r. – Zarząd Miejski w m. st. Warszawie – Dział Regulacji i Pomiarów w 1935. Scala 1 do 100 000
fot. Skan Wikimedia

Dr Paweł E. Weszpiński

geograf i kartograf. Absolwent Katedry Kartografii na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Tytuł magistra uzyskał po przygotowaniu pracy Koncepcja Atlasu Historycznego Warszawy, zaś stopień doktora nauk o Ziemi w zakresie geografii na podstawie dysertacji Dzieje i analiza dawnych planów Warszawy.

Zainteresowaniami naukowymi obejmuje dawne plany Warszawy i historię kartografii Warszawy, kartografię historyczną miast oraz toponomastykę Warszawy. Od 2013 roku pracownik Muzeum Warszawy, gdzie jako kustosz dyplomowany jest kuratorem Gabinetu map i planów Warszawy wystawy głównej.

Członek eksperckiego Zespołu Nazewnictwa Miejskiego (m.st. Warszawy), w tym w kadencji 2019–2022 przewodniczący Zespołu, członek Zespołu Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki PAN.

Należy do Komisji Geografii Historycznej Towarzystwa Miłośników Historii.

Podcast Radia Kolor

2:45 min.

(kliknij logo)Radio Kolor - Logo

Zobacz też inne odcinki cyklu:

  • Lista odcinków: [LINK]
5 lutego 2023 09:00
[fbcomments]