W dzisiejszym odcinku ”Stolicy Historii” Hanna Dzielińska opowiada o Karolu Szymanowskim i jego sercu.
Kolejny felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od dziewięciu miesięcy emitowane w każdą sobotę o 17:15, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek XLVI:
Sercowa historia
bez happy endu
Opowiada Hanna Dzielińska
Hanka Warszawianka
Listopad sprzyja zadumie i refleksji, więc dziś na tapet bierzemy serce, które – mimo najszczerszych narodowych chęci – nie doczekało się pochówku. W tle będą wielkie ambicje, wielkie zamieszanie i gorzka konkluzja, jak to lepiej traktuje się w Polsce zmarłych niż żywych.
Czas akcji: lata 30 XX wieku, miejsce: willa „Atma” na zakopiańskich Kasprusiach. Gospodarz, Karol Szymanowski, przeniósł się tu z Warszawy z powodu choroby. Postępująca gruźlica coraz bardziej daje o sobie stać.
Ale czy to powód, żeby rezygnować z towarzyskich zobowiązań?
Bynajmniej. Drzwi drewnianej podhalańskiej willi dosłownie się nie zamykają. W gronie przyjaciół i bywalców są m.in. Zofia Stryjeńska i Maja Berezowska. W gabinecie kompozytora do dziś wiszą ich prace.
Karol Szymanowski ma już na koncie m.in. „Króla Rogera” – po prawdzie lepiej przyjętego przez publikę zagraniczną niż rodzimą. Ale na nadmiar gotówki nie narzeka. Przeciwnie. Jego sytuacja finansowa jest nie do pozazdroszczenia. Zdalnie szefuje warszawskiej Akademii Muzycznej, ale koszty leczenia są coraz wyższe. Rozgoryczony, rzuca pewnego razu:
Polacy nie znoszą żywych ludzi, a ubóstwiają trupy, z którymi mogą robić, co im się podoba, dlatego też zawsze dążą do tego, żeby żywych ukatrupić.
Ma też chyba w pamięci niedawne podniosłe uroczystości sprowadzenia do Polski prochów m.in. Juliusza Słowackiego, bo dodaje z ironią:
Chciałbym mieć teraz chociaż część tych pieniędzy, które wydadzą na mój pogrzeb.
Słowa te, niestety, okażą się prorocze.
Informacje o dramatycznej sytuacji finansowej artysty docierają w końcu do Warszawy, która znajduje godne miejsce pracy dla znanego kompozytora. Będzie nim stanowisko attaché kulturalnego w Wiecznym Mieście (Rzym).
Propozycja jest jednak spóźniona.
Do gruźlicy płuc doszła jeszcze gruźlica gardła i problemy z krtanią.
Do wieczności przejdą utwory Szymanowskiego, a on sam musi błyskawicznie udać się na kurację do Szwajcarii.
Tam umiera 29 marca 1937 roku.
I, tak jak przewidział sam zainteresowany, zaczynają się kosztowne uroczystości pogrzebowe. Obitym kirem wagon z ciałem Karola Szymanowskiego przyjeżdża do Krakowa, gdzie witają je, oprócz rodziny, ważne osobistości miasta i państwa.
Msza, podczas której odegrano Requiem Berlioza, celebrowana jest w bazylice mariackiej. Potem orszak pogrzebowy rusza w stronę kościoła na Skałce. Żałobnikom przez całą drogę towarzyszy muzyka, m.in. Beethovena, Chopina i… utwory góralskie, wykonane przez zakopiańską kapelę Bartusia Obrochty.
W składanej w Krypcie Zasłużonych na Skałce trumnie nie ma serca kompozytora.
W końcu od dawna mówiło się, że jest „drugi po Chopinie”. Za zgodą rodziny zdecydowano się zatem wmurować je obok serca wielkiego poprzednika w filar warszawskiego kościele Św. Krzyża.
Ale czas po temu był wyjątkowo niesprzyjający.
Kilka miesięcy po pogrzebie Szymanowskiego cała Polska żyła tematem innego pochówku, a właściwie przenosin, marszałka Piłsudskiego z krypty Św. Leonarda pod wieżę Srebrnych Dzwonów.
Prymas reaguje stanowczo i zakazuje pochówków w kościołach.
Serce Karola Szymanowskiego przechowywane jest w kaplicy – nomen omen – sióstr Sercanek na warszawskiej Ochocie. Niestety, podzieliło los kaplicy, która spłonęła w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego, w sierpniu 1944 roku.
Hanna Dzielińska
(Hanka Warszawianka)
Dziennikarka i publicystka, varsavianistka, autorka filmów dokumentalnych m.in. „Grupa” o batalionie Krybar i reportaży historycznych (m.in. o Marcu ’68), serii reportaży nt. Mokotowa, warszawskiego getta, autorka artykułów nt. dziedzictwa historycznego i artystycznego Warszawy, serii spacerowników o żydowskiej Warszawie.
Członkini Zespołu ds. Historycznych Pracowni Artystycznych przy Prezydencie Miasta Warszawy.
Laureatka III nagrody w konkursie architektoniczno-urbanistycznym „Gdzie jest Muzeum Niepodległości” oraz II nagrody w konkursie na upamiętnienie Wielkiej Synagogi.
Autorka „Historycznego Kalendarza Mokotowskiego”, „Paszportu Ursynowskiego”, Warszawskiego Kalendarza Ilustrowanego, Notesu Podróżnika oraz serii spacerowników po Mokotowie i Ursynowie.
Prowadzi spacery, gry miejskie oraz imprezy integracyjne oparte na historii i architekturze Warszawy. Italianistka i historyczka sztuki.
Od końca 2022 należy do Towarzystwa Miłośników Historii.
Podcast Radia Kolor
3:26 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
