O warszawskiej wodzie i wędrującej fontannie opowiada Hanna Dzielińska z TMH znana jako Hanka Warszawianka.
Kolejny felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od dziewięciu miesięcy emitowane w każdą sobotę o 15:15, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek XXXVII:
Wędrująca fontanna
Opowiada Hanna Dzielińska
czyli Hanka Warszawianka
Woda to dobro deficytowe nie od dziś.
W połowie XIX wieku kanalizacja była dla warszawiaków marzeniem, ale już niedługo miało się to zacząć zmieniać. Opowiadam o tym jak wpłynęło to na estetyczną stronę miasta.
O tym, że sytuacja sanitarna Warszawy w dawnych wiekach pozostawiała wiele do życzenia, wiemy z niezliczonych źródeł. Fatalną kondycję ciągów komunikacyjnych i zajazdów opisywali zagraniczni podróżnicy, na brak bieżącej wody skarżyli się też sami mieszkańcy. Sytuacja zaczęła się poprawiać w połowie XIX wieku, kiedy pojawił się wodociąg Henryka Marconiego, mający zapewnić dostęp do tego cennego dobra na większą niż dotąd skalę. Stacja pomp które czerpały wodę z Wisły stanęła przy zbiegu Dobrej i Karowej. Filtrowana w osadnikach trafiała do zbiornika w Ogrodzie Saskim. Trzeba przyznać, że infrastruktura techniczna zyskała tu elegancką oprawę: wzorem dla budynku stała się świątynia Westy w Tivoli.
Od tej pory mieszkańcy mogą czerpać wodę z kilkunastu zdrojów i podziwiać wytworne fontanny. I to o tych ostatnich chcę powiedzieć Ci kilka słów.
Najbardziej efektownie prezentuje się wodotrysk w Ogrodzie Saskim, stoi tam zresztą do dziś i cieszy oczy tak samo, jak w XIX wieku. Mniejsze fontanny – pełne baraszkujących trytonów, syren i delfinów otaczają kolumnę Zygmunta na placu Zamkowym, ustawioną w tym samym czasie na staromiejskim Rynku Syrenę, trafiają też na plac Teatralny.
Jakiś czas później dołącza do nich wielka misa z chłopcami łowiącymi ryby, która zajmie miejsce na Krakowskim Przedmieściu, nieopodal kościoła seminaryjnego. Co się z nią stało? Nie zniknęła, bynajmniej. Po prostu zmieniła miejsce (i to wielokrotnie).
Najpierw w roku 1897 komitet budowy pomnika Adama Mickiewicza uznał, że skwerek z fontanną idealnie nadaje się na uhonorowanie wieszcza. W sumie trudno temu zaprzeczyć: wobec społecznej degradacji Starego Miasta eleganckie towarzystwo przenosiło się na Krakowskie Przedmieście i w okolice placu Teatralnego. Jak postanowiono, tak zrobiono: fontanna została zdemontowana i przez kilka lat czekała na decyzję, co z nią począć. Wreszcie trafiła na plac Bankowy, tyle że wyglądał on wówczas całkiem inaczej niż dzisiaj.
Miał kształt trójkąta, czy mówiąc obrazowo wydłużonego serka. Powód? Ogród Saski rozciągał się aż do placu Żelaznej Bramy, słowem: nie było przebicia na północ. Na tym odcinku ulicę Marszałkowską planowano dopiero za czasów prezydenta Stefana Starzyńskiego, a jej budowę ostatecznie zrealizowano za okupacji.
„Wyrzucona przez wieszcza” fontanna z Krakowskiego Przedmieścia ozdobiła właśnie południową część placu Bankowego. Stała tam do 1947 roku, kiedy przeniesiono ją na północ placu, który zdążył już całkowicie zmienić swój kształt. Dziś umawiają się pod nią ci, którzy idą na seans do kina „Muranów” – to ta sama fontanna, na którą patrzyli Prus, Sienkiewicz czy Maria Skłodowska.
Hanna Dzielińska
(Hanka Warszawianka)
Dziennikarka i publicystka, varsavianistka, autorka filmów dokumentalnych m.in. „Grupa” o batalionie Krybar i reportaży historycznych (m.in. o Marcu ’68), serii reportaży nt. Mokotowa, warszawskiego getta, autorka artykułów nt. dziedzictwa historycznego i artystycznego Warszawy, serii spacerowników o żydowskiej Warszawie.
Członkini Zespołu ds. Historycznych Pracowni Artystycznych przy Prezydencie Miasta Warszawy.
Laureatka III nagrody w konkursie architektoniczno-urbanistycznym „Gdzie jest Muzeum Niepodległości” oraz II nagrody w konkursie na upamiętnienie Wielkiej Synagogi.
Autorka „Historycznego Kalendarza Mokotowskiego”, „Paszportu Ursynowskiego”, Warszawskiego Kalendarza Ilustrowanego, Notesu Podróżnika oraz serii spacerowników po Mokotowie i Ursynowie.
Prowadzi spacery, gry miejskie oraz imprezy integracyjne oparte na historii i architekturze Warszawy. Italianistka i historyczka sztuki.
Od końca 2022 należy do Towarzystwa Miłośników Historii.
Podcast Radia Kolor
3:31 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
