Ślady historii

Nie wszyscy wiedzą i czują, ile zawdzięczamy przeszłości. Dwie książki na ten temat prezentuje Roman Soroczyński.

Chyba nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, jak wiele zawdzięczamy dokonaniom naszych przodków. Dla wielu osób liczy się tylko „tu i teraz”. Tymczasem doświadczenia przeszłości mogą być doskonałym kierunkowskazem ku przyszłości. Mam przed sobą dwie książki ukazujące wpływ dawnych dziejów na współczesność.

Pierwsza z nich, Zaginione miasta, prastare grobowce: 100 odkryć, które odmieniły świat, jest poświęcona odkryciom archeologicznym. Gdyby nie one, nic byśmy nie wiedzieli o naszej przeszłości czy o naszych przodkach, nie znalibyśmy dokonań sprzed tysięcy lat. Autor przedmowy do tej publikacji, Douglas Preston, napisał:

Większości wielkich odkryć archeologicznych towarzyszy moment uniesienia. Przeżył go Howard Carter, gdy po raz pierwszy zajrzał w mrok grobowca Tutenchamona: „Wszędzie skrzy się złoto”. Nadszedł, gdy Donald Johanson i Tom Gray wypatrzyli sterczący na stoku niewielki fragment kości obręczy kończyny górnej, zwiastujący kopalne szczątki sławnej Lucy. Poczuł go Robert Ballard (…), gdy kamery bezzałogowego robota podwodnego pokazały gigantyczne kotły parowe wraku spoczywającego na dnie oceanu – oto znalazł „Titanica”.

Ale praca archeologa to więcej, niż odkrycia rodem z filmów o Indianie Jonesie. Poprzedzają je lata żmudnych przygotowań, zdobywania informacji, zgód i funduszy niezbędnych, by nie tylko odnaleźć skarby dawnych cywilizacji, lecz przede wszystkim zrozumieć, kim byli, co czuli i jak myśleli ludzie, którzy je tworzyli.

Na całym świecie odnajdywano i nadal się odnajduje świątynie naznaczone piętnem czasu, złote przedmioty, tablice z inskrypcjami, ozdobne grobowce i osobliwe ofiary. Wszystkie odkrycia cechuje otwarte podejście do historii ludzkości. Archeolodzy ujawniali i wciąż ujawniają wielkie osiągnięcia starożytnych cywilizacji: postęp nauki i techniki, dzieła sztuki, onieśmielającą architekturą, dowody wiary oraz przekonań. Ich praca wymaga cierpliwości i systematyczności. Podążają w niezbadane tereny w ślad za starymi legendami. Czasem natrafiają na tajemnicze miasta pośrodku nieprzebytej dżungli, mieniące się złotem grobowce i dobrze zachowane szkielety naszych przodków – ślady, z których możemy wyczytać dzieje ludzkości. Po odnalezieniu zabytkowych miejsc muszą powoli, warstwa po warstwie, zdejmować pędzelkiem kurz dziejów ze starożytnych artefaktów, odcyfrowywać niezrozumiałe manuskrypty.

W książce Zaginione miasta, prastare grobowce… opisano sto wypraw i olśniewających znalezisk, sześć kontynentów i ponad trzy miliony lat historii. Podstawę stanowiły relacje odkrywców i naukowców, którzy w drodze do celu łamali tajne kody, ścigali się z szabrownikami, prowadzili skomplikowane gry dyplomatyczne, zakochiwali się, błądzili, ściągali na siebie starożytne klątwy – i nigdy się nie poddawali.

Zaginione miasta – okładka książki

fot. Roman Soroczyński_AJ

Te pasjonujące opowieści połączyła w całość i zredagowała Ann R. Williams, która jest znawczynią świata starożytnego i działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturalnego. Od ponad 30 lat pisze dla magazynu „National Geographic” i jest aktywna w mediach społecznościowych, relacjonując nowe odkrycia i najnowsze badania archeologiczne z całego świata.

Podczas czytania tej książki warto zaopatrzyć się w mapę, bowiem odkrycia są opisane według historycznej chronologii ich występowania. Zatem najpierw natrafiamy na kości naszych przodków sprzed 3,6 miliona lat. Potem natrafiamy na młodszą o… około czterysta tysięcy lat Lucy. O ile najstarsze znaleziska znajdują się w Afryce, o tyle w następnych rozdziałach trafiamy na Zakaukazie, wyspy indonezyjskie, do Turcji i w ten sposób krążymy po całym świecie. Wśród odkryć – poza wspomnianym grobowcem Tutenchamona i wrakiem „Titanica” – naukowcy opisano między innymi: sztukę naskalną, Człowieka Lodu, najstarszą świątynię na świecie, terakotowych wojowników odprowadzających chińskiego cesarza w zaświaty, anglosaską spuściznę z Sutton Hoo, scytyjskie kurhany, groby amazonek i Zaginione Miasto Małpiego Boga.

Czytelnicy mogą dowiedzieć się, w jaki sposób technologiczny postęp naukowy ułatwiał dokonywanie kolejnych odkryć archeologicznych. Dzięki temu książka Zaginione miasta, prastare grobowce… – nie dość, że stanowi kompendium wiedzy o miejscach, wydarzeniach i ludziach z dawnych czasów – jest wybuchowym połączeniem tej wiedzy z ciekawostkami technicznymi oraz z najlepszymi powieściami przygodowymi.

Zaginione miasta, prastare grobowce:
100 odkryć, które odmieniły świat

Redakcja: Ann R. Williams
Przedmowa: Douglas Preston
Wydawca: National Geographic Partners, LLC

WYDANIE POLSKIE

Tłumaczenie: Jacek Sikora
Redakcja: Katarzyna Szczypka
Redaktor techniczny: Mariusz Teler
Korekta: erte
Łamanie: Katarzyna Szczypka i Jacek Sikora
Okładka: Nicole Miller
Opracowanie graficzne projektu okładki: Krzysztof Rychter
Wydawca: Słowne (dawniej: Burda Książki), Warszawa 2021
ISBN 978-83-8053-991-4

Druga z opisywanych książek opowiada, w zbeletryzowanej formie, o rozwiązywaniu zagadek ukrytych w dawnych symbolach. Jak się okazuje, to zajęcie może okazać się śmiertelnie niebezpieczne. Jaką okrutną prawdę skrywa stare malowidło? Aby ją odkryć, Gabor Horthy – specjalista od starożytnych wierzeń – musi uporać się z demonami z własnej przeszłości. Gorzej, że one również postanowiły wziąć go na cel…

Ofiara dla kusiciela jest zakończeniem trylogii autorstwa Aleksandra R. Michalaka. Bohaterem Denaru dla szczurołapa i Węża z lasu cedrowego jest wspomniany Gabor Horthy. Chcąc ocalić przyjaciół, podejmuje on wyzwanie rzucone przez nieznanych, groźnych przeciwników. Mierząc się z nim, wyrusza w podróż tropami malarza i Kompanii Wschodnio-indyjskiej wiodącymi przez Gdańsk, Tajlandię i Szkocję, aż na odległą wyspę wielorybniczą, skrzętnie skrywającą mroczne sekrety.

Ofiara dla kusiciela – okładka książki

fot. Roman Soroczyński

Aleksander R. Michalak jest doktorem historii Uniwersytetu Gdańskiego oraz religii i teologii Trinity College w Dublinie. W prestiżowym wydawnictwie Mohr Siebeck opublikował książkę poświęconą koncepcji aniołów-wojowników. O ile zorientowałem się, Angels as Warriors in Late Second Temple Jewish Literature, nie została wydana w języku polskim. Autor publikował też artykuły z dziedziny demonologii i angelologii biblijnej. W przeszłości podejmował prace tak różnorodne, jak: międzynarodowy przedstawiciel handlowy, magazynier, pracownik galerii sztuki czy dziennikarz. Posługuje się kilkoma językami i studiuje kolejne. Przejawia słabość do kawy, dżinu oraz ozdobnych fajek do opium. Wysoko ceni aktywność fizyczną. Inspirują go egzotyczne podróże, a także dziewiętnastowieczny typ naukowca-awanturnika à la Alois Musil.

W siedemnastowiecznych Niderlandach, w okresie, kiedy gwiazda ich świetności świeciła najjaśniej, rozkwitało malarstwo olejne. (…) Według szacunków w tym bezprecedensowym okresie prosperity powstało ponad pięć milionów obrazów. Dumne żaglowce, martwe natury i swawolne scenki rodzajowe zdobią dziś muzea i prywatne kolekcje, a niektóre spoczywają w czeluściach sejfów. Ten, właściwie na pierwszy rzut oka nie różni się od innych. Nie powinieneś jednak zbyt długo się w niego wpatrywać.

Co kryje się tym obrazie? Ponure tajemnice sztuki, sekt, niebywałego bogactwa oraz idącego w ślad za tym upodlenia sprawiają, że pozornie odrębne ścieżki ludzkich losów splatają się w sposób zupełnie nieoczekiwany. Droga ku prawdzie okazuje się kręta i niebezpieczna, a wędrówce po niej towarzyszy budzące lęk brzmienie cedrowego fletu…

Akcja książki toczy się w dynamicznym tempie, jest pełna zaskakujących zwrotów, a jednocześnie aluzji historycznych i kulturalnych. Bohater napotyka niebezpieczne sytuacje i demoniczne tajemnice, ociera się o rozmaitą symbolikę.

Jako się rzekło, Ofiara dla kusiciela jest zakończeniem trylogii. Autor przypomina, kto jest kim, jakie są powiązania i co było poprzednio. Znacznie ułatwia to osobom, które nie przeczytały pierwszych dwóch tomów, zorientowanie się w sytuacji. Jednak piszący te słowa sięgnie do poprzednich książek. Nie, nie jest to masochizm, ale chęć dogłębnego poznania całej – wymyślonej przez Aleksandra R. Michalaka – historii, której bohaterem jest Gabor Horthy.