0

Historia strategii

Geniusze strategii fragment okładki
Geniusze strategii – fragment okładki
fot. Roman Soroczyński

Co daje nam znajomość zasad i historii strategii? Książkę będącą przeglądem z tego zakresu prezentuje Roman Soroczyński.

Jeśli ktoś myśli, że w trakcie czytania książki zatytułowanej Geniusze strategii pozna wszystkie arkana tej dziedziny wiedzy i życia społecznego, to jest – jak mawiano kiedyś w dobrym [niestety, już taki nie jest! – RS] programie radiowym – w „mylnym błędzie”. Niemniej warto przeczytać publikację, której autorem jest John Lewis Gaddis. Powstała ona jako efekt jego działalności dydaktycznej, w której często brali udział praktycy. Autor stwierdza, że wymiana myśli i poglądów z nimi, często mająca charakter nieformalny,  bardzo wiele go nauczyła. Dlatego pozwolił sobie na rezygnację w książce

… z ram ograniczających metody porównawcze czy nawet swobodną wymianę myśli: co jakiś czas zatem św. Augustyn utnie sobie pogawędkę z Machiavellim, a Clausewitz z Tołstojem.

Ciekawym przykładem takiej metody analitycznej jest choćby równoległe opisywanie, pochodzącej ze starożytnych Chin, „Sztuki wojny” Sun Zi z napisanym na przełomie XVI i XVII wieku „Hamletem” Szekspira. Dlatego uważam, że czytanie Geniuszy strategii wymaga niezłej orientacji historycznej i literackiej. Na szczęście Gaddis uzupełnia poszczególne rozdziały solidnymi biografiami. Poza tym, od czego, w XXI wieku, są inne źródła? Zatem jest to doskonała okazja do ćwiczeń intelektualnych.

John Lewis Gaddis jest uznanym amerykańskim historykiem i politologiem. W sferze jego zainteresowań badawczych znalazły się zwłaszcza problematyka zimnej wojny oraz historia Rosji i Związku Radzieckiego. Prowadził zajęcia w Naval War College oraz na Uniwersytecie Yale. Publikuje artykuły między innymi w „Foreign Affairs”, jest autorem kilku książek. Za publikację George F. Kennan: An American Life otrzymał Nagrodę Pulitzera. Na polskim rynku księgarskim ukazały się: Teraz już wiemy… Nowa historia zimnej wojny oraz Zimna wojna. Historia podzielonego świata.

Geniusze strategii okładka książki
Geniusze strategii – okładka książki
fot. Roman Soroczyński

W Geniuszach strategii Gaddis analizuje myśl i działania wielkich strategów – od perskiego króla Kserksesa przez Napoleona po Roosevelta – z perspektywy sentencji starogreckiego poety, zinterpretowanej przez brytyjskiego filozofa Isaiaha Berlina w słynnym tekście „Jeż i lis: Esej o pojmowaniu historii u Tołstoja”. Autor prowadzi czytelnika przez kolejne epoki i w każdym z rozdziałów przedstawia twórców wielkich strategii oraz postacie historyczne, które musiały podejmować strategiczne decyzje: Kserksesa i Artabanosa, Peryklesa młodego i starego, Oktawiana Augusta i Marka Antoniusza, św. Augustyna i Machiavellego, Filipa II i Elżbietę I, ojców założycieli Stanów Zjednoczonych i króla Jerzego III, Napoleona i Clausewitza, a wreszcie prezydentów Lincolna, Wilsona i Roosevelta. Zastanawia się, kto z nich – jak jeż – był zapatrzony w dalekosiężne cele i dąży do ich osiągnięcia, nie zważając na okoliczności, a kto podążał ścieżką lisa, biorąc pod uwagę wymogi chwili. Kiedy i czy w ogóle udało im się skutecznie powiązać cele ze środkami, jakie mieli do dyspozycji? Zdaniem autora, tylko pogodzenie w sobie Berlinowskich jeża i lisa pozwala odnieść sukces.

Cele żyją bowiem tylko w wyobraźni, mogą być nieskończone: jak tron na księżycu, z którego rozciąga się piękny widok. Środki jednak są nieubłaganie ograniczone: to ludzie na polu walki, okręty na morzu i oddziały, które trzeba zaaprowizować. Jeśli cokolwiek ma się udać, cele i środki muszą ze sobą współgrać. Nigdy jednak nie można traktować ich wymiennie.

Pisał o tym również znany pisarz Francis Scott Fitzgerald, który w lutym 1936 roku, w eseju opublikowanym na łamach magazynu „Esquire”, przedstawił test na inteligencję najwyższej klasy:

zdolność do uznawania dwóch przeciwstawnych idei jednocześnie bez wpływu na funkcjonowanie.

Niestety, nie mogę oprzeć się refleksji, że wielu współczesnych polityków – niekoniecznie najbardziej inteligentnych, za to bardzo cwanych – opanowało tę umiejętność w sposób doskonały. Zwłaszcza w pewnym kraju nad Wisłą. Dlatego może i dobrze, że historyczne wydarzenia, uwzględnione w książce Geniusze strategii, nie wychodzą poza II wojnę światową?

  • John Lewis Gaddis, Geniusze strategii
  • Tłumaczenie: Paweł Szadkowski
  • Redaktor inicjująca: Aleksandra Żdan
  • Redaktor prowadząca: Irmina Wala-Pęgierska
  • Redakcja: Mirosława Szymanowska
  • Korekta: Anita Rejch
  • Nadzór graficzny i projekt okładki: Grażyna Jędrzejec
  • Ilustracje: Studio Graw z wykorzystaniem materiałów wikimedia.org
  • Redakcja techniczna: Anna Nieporęcka
  • Skład: Marcin Fabijański
  • Wydawca: Wydawnictwo RM, Warszawa 2022
  • ISBN 978-83-8151-614-3
  • Wydanie drugie
19 czerwca 2022 09:58
[fbcomments]