Rozmowa z bratem

Nie zawsze możemy rozmawiać z bliskimi osobami. Książkę o rozmowie ze zmarłym powstańcem przedstawia Roman Soroczyński.

Książka Jędrek’44. Zapomniany powstaniec. Niepojęte powstanie Wojciecha Tadeusza Brańskiego została opublikowana w 2021 roku, ale dopiero teraz mam do niej dostęp. Uważam, że warto o niej napisać i warto ją przeczytać. Dlaczego? O tym poniżej.

Bohaterem opublikowanej przez Wydawnictwo Bellona książki jest brat autora, Andrzej Brański, który w 1944 roku miał niespełna 17 lat. Nie, nie zginął on w Powstaniu Warszawskim: zmarł w 1980 roku. Po trzydziestu latach od jego śmierci W. T. Brański uświadomił sobie, że Jędrek nie figuruje w oficjalnych wykazach powstańców. Zaczął więc szukać śladów powstańczych losów swojego brata. Opisuje, w jaki sposób to czynił, z kim rozmawiał, gdzie poszukiwał dokumentów:

Podążając śladami Jędrka i borykając się z różnymi ogólnymi problemami, przywoływałem go dość często. Wybrałem formę pseudodialogu, który w istocie jest monologiem. Los zrządził, że nie mógł to być prawdziwy dyskurs.

Wojciech Tadeusz Brański jest młodszym bratem tytułowego Jędrka. Doktor fizyki, wykładowca. W duńskim ośrodku atomowym w Riso opracował unikalny spektroskop do badań połączonego efektu magnetycznego rezonansu elektronowego i jądrowego ENDOR, a w latach 80-tych uczestniczył w wielkim projekcie pozyskiwania wody spod Sahary dla rolniczego pasa nadmorskiego. Jest również wspinaczem, zdobywcą szczytów Kaukazu, Ałtaju i Himalajów.

Jędrek'44. Autor: Wojciech Brański. Okładka. Wydawnictwo Bellona

Jędrek'44. Wojciech Brański. – Okładka.

fot. Bellona

Autor próbuje wyobrazić sobie co działo się z Jędrkiem – dzień po dniu, niemal godzina po godzinie – w tym pamiętnym czasie. Godzina W, barykady, Dworzec Gdański, szpital polowy… Zbiera dane, rozmawia z ludźmi, którzy coś mogą o tym wiedzieć, ustala fakty. Stara się też zrozumieć, co czuł Jędrek, co go motywowało, czy się bał, czy był dumny, czy miewał chwile rozpaczy.

Opowieść o zdarzeniach przechodzi w wyimaginowaną rozmowę z bratem – dyskusję o Powstaniu. Autor patrzy na sprawę z dystansu wielu lat, które minęły od czasu wojny, i zaopatrzony jest przy tym w bagaż potężnej już dziś wiedzy historycznej o Powstaniu.

Jędrek, czy też „duch” Jędrka, w pełnych emocji słowach opowiada co widział i co czuł ów siedemnastolatek w 1944 roku. Te dwie perspektywy – chłodna i emocjonalna, dzisiejsza i ówczesna – pozwalają na wyjątkowe wniknięcie w atmosferę tamtych dni i jednocześnie skłaniają do refleksji.

Przyjęta w książce osobista i emocjonalna forma rozmowy między braćmi – rozmowy, która mogłaby się odbyć naprawdę, gdyby Jędrek jeszcze żył – sprawia, że czytelnik w żadnym wypadku nie pozostaje obojętny.

Mam nadzieję, że przynajmniej niektórych P.T. Czytelników przekonałem, aby sięgnęli po, wydaną w ubiegłym roku, książkę Jędrek’44. Zapomniany powstaniec. Niepojęte powstanie.