0

Wielkopolanie w powstaniu

Wielkopolanie'44 fragment okładki
Wielkopolanie'44 – fragment okładki
fot. Roman Soroczyński

Przed rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego Roman Soroczyński prezentuje pierwszą książkę o tematyce powstańczej.

Zbliża się 78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. We współczesnych czasach rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego jest obchodzona w całym kraju. Spora część wydawnictw w lipcu każdego roku stara się wydać przynajmniej jedną pozycję o tematyce powstańczej. Nie inaczej jest w 2022 roku. Nie udało mi się dotrzeć do wszystkich publikacji – a to z powodu mojej nieuwagi, a to z powodu milczenia niektórych wydawnictw. Nic to: skupmy się na tym, co mamy!

W pierwszej kolejności wziąłem na tapetę książkę, która ukazuje się w księgarniach właśnie dzisiaj, 26 lipca 2022 roku. Jej autorka, Agnieszka Cubała, wyjaśnia, dlaczego podczas wojny Wielkopolanie trafiali do stolicy i co w niej robili. Stąd tytuł: Wielkopolanie ‘44. Jak mieszkańcy Wielkopolski walczyli w powstaniu warszawskim.

Podczas wojny wielu mieszkańców Kraju Warty (niem. Reichsgau Wartheland – przyp. RS) i tzw. Okręgu Rzeszy Poznań (niem. Reichsgau Posen – przyp. RS), zostało wysiedlonych bądź zmuszonych do ucieczki. Niejedna rodzina przymusowo przeprowadziła się do stolicy kraju. Warszawa stała się miejscem pobytu osób prześladowanych za propolską działalność w okresie międzywojennym oraz konspiratorów poszukiwanych przez gestapo. Włączyli się oni w działalność konspiracyjną i stanęli do walki w Godzinie „W”. Czy wszyscy byli świadomi zasad konspiracji?

Felek zauważył na drugim końcu tramwaju swego znajomego, z którym nie widział się od początku wojny. Nie może z powodu tłoku się do niego dostać, więc krzyczy poprzez ludzi:
– Dzień dobry, Kajakiewicz, co ty tu porabiasz w Warszawie?
– Czołem Felek, widzisz bracie, ja się tu ukrywam
.

W moich, i nie tylko moich, oczach Agnieszka Cubała jest coraz większą specjalistką, wręcz omnibusem, od historii powstania warszawskiego. Miałem szczęście opisywać dwie książki jej autorstwa: Kobiety’44. Prawdziwe historie kobiet w powstańczej Warszawie i Warszawskie dzieci ’44. Prawdziwe historie dzieci w powstańczej Warszawie.

Jest również autorką wielu innych publikacji, wśród których warto zwrócić uwagę na: Ku wolności… Międzynarodowe, polityczne i psychologiczno-socjologiczne aspekty Powstania Warszawskiego; Sten pod pachą, bimber w szklance, dziewczyna i… Warszawa. Życie codzienne powstańczej Warszawy; Skazani na zagładę? 15 sierpnia 1944. Sen o wolności a dramatyczne realia; Igrzyska życia i śmierci. Sportowcy w Powstaniu Warszawskim i Miłość ’44. Opracowała hasła autorskie do Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego.

Konsultowała dwa rozdziały polskiej edycji książki Normana Daviesa Powstanie ’44. Współpracowała z Muzeum Powstania Warszawskiego przy realizacji prac nad ekspozycją stałą placówki. Dwukrotna laureatka prestiżowej nagrody Klio (nazywanej Noblem dla historyków), posiadaczka odznaki „Zasłużony dla Warszawy”.

Wielkopolanie'44 okładka książki
Wielkopolanie'44 – okładka książki
fot. Roman Soroczyński

Wśród uczestniczących w Powstaniu Warszawskim Wielkopolan odnajdujemy dowódców, między innymi: ppłk. Mieczysława Sokołowskiego ps. „Grzymała” – dowódcę IV Obwodu Ochota czy kpt. Adama Borysa ps. „Pług” – dowódcę batalionu „Parasol”.

Są tu również: powstaniec wielkopolski i śląski Franciszek Rataj, pomysłodawca nazwy Szare Szeregi harcmistrz Józef Wiza oraz komendant Harcerskiej Poczty Polowej Przemysław Górecki.

Liczną grupę stanowiły kobiety, wśród których były młodziutkie łączniczki – siostry Chuchlanki, sanitariuszki oraz osoby pełniące służbę na zapleczu – w kuchniach polowych, punktach opatrunkowych, szpitalach i w wielu innych miejscach. Do legendy przeszło wielu wybitnych lekarzy wielkopolskich, a wśród nich organizator spektakularnej ewakuacji Szpitala Maltańskiego, doktor Leon Strehl. W koszmarnie trudnych warunkach ratowali oni życie ludzkie, przeprowadzając najtrudniejsze operacje bez dostępu do wody i prądu, bez środków znieczulających czy podstawowych narzędzi chirurgicznych.

Znalazło się tu wielu sportowców związanych z poznańskimi klubami, jak choćby piłkarz Henryk Czapczyk, wioślarz (medalista olimpijski) Henryk Budziński, prekursor nowoczesnego pływania w Polsce Tadeusz Semadeni, tenisista Ignacy Tłoczyński czy bokserzy Mieczysław Forlański i Edmund Sobkowiak.

W gronie powstańców i ludności cywilnej nie mogło zabraknąć przedstawicieli świata kultury. Warto tu wspomnieć choćby: pisarkę Marię Dąbrowską, kompozytora Romana Padlewskiego, jednego z największych amantów przedwojennego polskiego kina Franciszka Brodniewicza, śpiewaczkę operową Antoninę Kawecką czy wybitnego historyka Edwarda Serwańskiego.

Warto nadmienić, że Wielkopolanie pochodzili z różnych miejscowości, stanowiących przekrój całego regionu.

Agnieszka Cubała

Wielkopolanie ‘44.
Jak mieszkańcy Wielkopolski walczyli w powstaniu warszawskim

  • Redaktor: Agnieszka Horzowska
  • Projekt i opracowanie graficzne okładki: Urszula Gireń
  • Na okładce: kpr. pchor. Stanisław Wład, ps. „Tarnowski” – fot. Jerzy Kokczyński, ps. „Boczkowski”, ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego
  • Skład i łamanie: Sławomir Folkman / kaladan.pl
  • Wydawca: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., Poznań 2022
  • ISBN 978-83-8188-547-8
26 lipca 2022 10:09
[fbcomments]