Tym razem trochę o historii i trochę o historykach. O inicjatorze gawęd ”Stolica Historii” – Towarzystwie Miłośników Historii.
124. felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od trzech lat emitowane w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Dzisiejszy odcinek jest również zapowiedzią wydarzeń, które miały miejsce w sobotę 13 września 2025 r. W radiu Kolor opowieść prof. Roberta Gawkowskiego wyemitowano o 8:15 właśnie w sobotę. My publikujemy z jednodniowym opóźnieniem, ale warto posłuchać.
Wydarzenia zapowiadaliśmy 10 września [LINK].
Zdjęcia są z wczorajszych uroczystości.
Odcinek CXXIV:
TMH w pochodzie z Historią
Opowiada Robert Gawkowski
Tym razem będzie trochę o historii i trochę o historykach.
Oto bowiem mam mówić o inicjatorze gawęd ”Stolica Historii”, których teraz słuchacie i czytacie.
A jest nim szacowne Towarzystwo Miłośników Historii.
Organizacja powstała w 1906 r. i niemal od razu cieszyła się powodzeniem naszych rodaków sprzed 120 lat.
Towarzystwo dbało o historię Polski w czasach, gdy ledwie skończyła się noc apuchtinowska i młody Polak mógł uczyć się ocenzurowanych ojczystych dziejów jedynie w szkołach prywatnych. Chyba, że uczęszczał na wykłady historyków z TMH. W rosyjskim zaborze doceniono to patriotyczne nastawienie historyków i miłośników historii przybywało z roku na rok. A jeden z nich, przebogaty ks. Czartoryski ufundował Towarzystwu kamienicę pod. Św. Anną na Rynku Starego Miasta. No i TMH znajduje tu swą siedzibę po dziś dzień. Przyznacie Państwo, że to rzadkość – funkcjonować tak w jednym miejscu przez 120 lat.
Rzecz jasna nie wszystkie lata były dla TMH szczęśliwe.
Bo przecież miłośnicy historii zostali w czasie II wojny rozwiązani i wyrzuceni ze swej siedziby. W czasie powstania siedziba przy Rynku Starego Miasta 29/31, tak jak i cała staromiejska dzielnica, została całkowicie zniszczona. Gdy ją odbudowano, władza stalinowska przeszkadzała w oficjalnej działalności TMH, posądzając ją o burżuazyjne przekonania.
Jednak „po nocy przychodzi dzień” i miłośnicy historii w 1954 r. znów znaleźli swą siedzibę w odbudowanej kamienicy pod św. Anną. Co prawda gospodarzyła już w niej Polska Akademia Nauk i jej Instytut Historyczny, ale współpraca w jednej kamienicy układała się w atmosferze wzajemnego zrozumienia i poszanowania. Co tu dużo mówić, znaczna część naukowców z PAN, to także działacze TMH, a to z pewnością pomaga w dobrych relacjach.
Gdy gen. Jaruzelski wprowadził stan wojenny, TMH zawieszono na okres 8 miesięcy. Po odwieszeniu Miłośnicy historii stawali się nieformalną opozycją wobec władzy i to przysporzyło TMH ogromnej popularności. W 1985 r. organizacja historyków warszawskich zrzeszała już ponad 1000 członków!
Mniej więcej wtedy, silni i zwarci miłośnicy historii z inicjatywy wiceprezesa Henryka Rutkowskiego postanowili ufundować tablicę pamiątkową z okazji 80-lecia warszawskiej TMH i 100-lecia ogólnopolskiej organizacji historyków PTH. Dziś to pewnie budzi zdziwienie, ale w tamtych czasach były kłopoty z cenzurą i tablicę wmurowano w ścianę kamienicy św. Anny (od ul. Wąski Dunaj) z pewnymi kłopotami. Musiało się obejść bez oficjalnej uroczystości odsłonięcia.
I teraz po 40 latach od tego wydarzenia TMH organizuje w sobotę 13 września o 16:00 „Pochód Historyków” czyli uroczysty przemarsz od Uniwersytetu, Krakowskim Przedmieściem na Rynek Starego Miasta. Wszystko po to aby zatrzymać się pod wymienionym monumentem, złożyć wiązanki kwiatów i zadumać się nad historykami, którzy dbali o prawdę historyczną. Będzie uroczyście, a z okien kamienicy pod św. Anną hejnał warszawski zagra trębacz ze Straży Miejskiej. Ta uroczystość stanie się centrum wydarzeń historycznych pod nazwą Tydzień Historii w Warszawie.
I jeszcze jedno, pod tablicą pamiątkową przemówi do nas nestor TMH, ten sam Henryk Rutkowski, który 40 lat wcześniej walczył o monument upamiętniający polskich historyków.
Dr hab. Robert Gawkowski
Historyk i archiwista publikujący głównie o dziejach sportu w II RP. Jest też znawcą historii Warszawy.
W 2014 roku za książkę „Krybar. Uniwersytet w cieniu powstańczych walk” otrzymał nagrodę KLIO.
W 2014-17 był członkiem Rektorskiego Komitetu Obchodów 200-lecia Uniwersytetu Warszawskiego.
Od 8 lat zasiada w jury konkursu varsavianów im. Hanny Szwankowskiej.
Od stycznia 2023 r. kieruje oddziałem naukowo-wystawienniczym Muzeum Sportu i Turystyki
Od kwietnia 2022 jest prezesem TMH.
Członkiem Towarzystwa jest od 15 lat.
Podcast Radia Kolor
4:17 min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
