O mazowieckich obiektach obronnych opowiada Jacek Wiśniewski z Towarzystwa Miłośników Historii.
Felieton pod wspólną nazwą: Stolica historii. Przedstawiają członkowie Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie, które są już od ponad półtora roku emitowane w każdą sobotę, w nieco skróconej wersji, w Radiu Kolor.
Podcast Radia Kolor jest pod tekstem.
Z cyklu:
Stolica historii. Przedstawiają członkowie
Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie.
Odcinek LXXII:
Cztery strony Mazowsza
Opowiada Jacek Wiśniewski
Różnorodność Mazowsza sprawia, że można je poznawać na niezliczoną ilość sposobów, w zależności od osobistych zainteresowań. Jedni wolą podążać szlakami związanymi z życiem sławnych Polaków, szlakami największych bitew lub wydarzeń historycznych. Innych zainteresują zabytki architektury: budowle sakralne, dwory, pałace, architektura przemysłowa czy budownictwo ludowe.
Na Mazowszu nie brakuje także obiektów obronnych i właśnie wokół czterech takich wybranych gotyckich warowni postanowiliśmy zbudować naszą opowieść. Ciechanów na północy, Liw na wschodzie, Czersk na południu i Sochaczew na zachodzie jak słupy graniczne wyznaczają teren naszej penetracji na Mazowszu. Opierając się o wspomniane zamki, chciałbym przybliżyć interesujące miejsca, które chociaż znajdują się na szlakach turystycznych, to jednak są często pomijane przez turystów chętniej wybierających się w góry, nad jeziora lub nad morze.
Kierunek PÓŁNOC
Ciechanowski zamek książąt mazowieckich, pochodzący z drugiej połowy XIV wieku, to największa gotycka warownia na północnym Mazowszu. Malowniczo położony w zakolu rzeki Łydyni, dzisiaj stanowi część Muzeum Szlachty Mazowieckiej. Główna siedziba tej placówki od 1984 roku znajduje się w centrum miasta. W budynku z lat dwudziestych XX wieku można oglądać są wystawy dotyczące historii Ciechanowa i okolic.
Oddziałem Muzeum Szlachty Mazowieckiej jest kompleks dworkowo-pałacowy z Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie, oddalonej 12 km na południowy-wschód od Ciechanowa. Na terenie zabytkowego parku stoi dworek Aleksandry Bąkowskiej, w którym prezentowane są dzieje szlachty północno-mazowieckiej.
Kierunek wschód
Gdyby nie odważna postawa Otto Warpechowskiego zamek w Liwie znalibyśmy tylko ze starych fotografii. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy zamierzali rozebrać ruiny, a cegłę wykorzystać do budowanego nieopodal obozu zagłady w Treblince. Wówczas Warpechowski – archeolog i opiekun zabytków – przekonał okupantów, że zamek wybudowali krzyżacy. Niemcy zezwolili nawet na prace przygotowawcze do odbudowy obiektu.
Oprócz ruin samego zamku, zniszczonego podczas szwedzkiego „potopu” (1656) i wojny północnej (1703), możemy podziwiać barokowy dwór starosty liwskiego, który stanął pod koniec XVIII wieku obok wieży bramnej. Od 1963 roku mieści się w nim Muzeum Zbrojownia z bogatą kolekcję broni z XV-XX wieku .
Kierunek południe
Czersk – dawna siedziba książąt mazowieckich i jedno z najstarszych miast na Mazowszu – to dzisiaj urokliwa wieś, położona na wysokiej skarpie wiślanej, otoczona malowniczymi sadami. O jego dawnej potędze świadczą zachowane trzy wyniosłe wieże zamku z końca XIV wieku, górujące nad okolicą.
U podnóża czerskiego zamku rozciąga się Urzecze. To niezwykły mini-region historyczno-etnograficzny, który zaczyna się na południu Warszawy (w przybliżeniu w okolicy Saskiej Kępy i Siekierek) – i ciągnie po obu stronach Wisły – aż do ujścia Pilicy i Wilgi.
Właśnie Wisła stała się dla mieszkańców Urzecza głównym źródłem utrzymania i sposobem na życie. Miejscowa ludność zajmowała się flisactwem i rybołówstwem, a także melioracją terenu.
Kierunek zachód
Chociaż w Sochaczewie zachowały się ruiny średniowiecznego zamku z końca XIV wieku, to jednak znacznie bardziej rozpoznawalną budowlą obronną w okolicy jest gotycko-renesansowy kościół obronny w Brochowie, oddalony o zaledwie 12 kilometrów.
Wzniesiony w połowie XVI stulecia, słynie nie tylko ze wspaniałego renesansowego sklepienia, ale przede wszystkim z faktu, że tutaj brali ślub rodzice Fryderyka Chopina, a cztery lata później (w 1810 roku) został w nim ochrzczony przyszły kompozytor.
W Sochaczewie atrakcje czekają na miłośników kolejnictwa. Od 1986 roku działa tu filia Stacji Muzeum w Warszawie – Muzeum Kolei Wąskotorowej, które ma w swoich zbiorach ponad 200 zabytkowych pojazdów szynowych. Jedną z głównych atrakcji muzeum jest możliwość przejażdżki pociągiem retro na skraj Puszczy Kampinoskiej. 18-kilometrowy odcinek zabytkowa „ciuchcia” pokonuje z zawrotną prędkością 15 kilometrów na godzinę.
Mam nadzieję, że przed długimi weekendami każdy znajdzie coś dla siebie – i oprócz poznawania odległych zakątków naszego kraju – zainteresuje się odkrywaniem Mazowsza.
Jacek Wiśniewski
Badacz dziejów i kultury Mazowsza.
Autor książek i artykułów poświęconych architekturze drewnianej oraz… historii piłki nożnej w drugiej połowie XX wieku.
Kustosz w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie.
W TMH jest członkiem Sekcji Historii Sportu i Turystyki.
Podcast Radia Kolor
4:27min.
(kliknij logo)
Zobacz też inne odcinki cyklu:
- Lista odcinków: [LINK]
