Cicha noc

Polska Wigilia. Zjazd rodzinny. Wychodzą skrywane urazy, roztrząsane są wzajemne pretensje. Kłótnie zamiast świętowania.

Adam (Dawid Ogrodnik) na rodzinne święta w podolsztyńskiej wsi przyjeżdża z emigracji w Holandii. Młody, pełny zapału, przyszły ojciec z konkretnymi planami na przyszłość. Przy okazji świątecznego spotkania z całą rodziną zamierza załatwić z najbliższymi ważną sprawę. Ale układy rodzinne nie są tak proste, aby wszystko ułożyło się po myśli Adama. Wyraźnie obrażony brat (Tomasz Ziętek), ojciec z problemem alkoholowym (Arkadiusz Jakubik), próbująca utrzymać rodzinę w ryzach matka (Agnieszka Suchora), siostra (Maria Dębska) w pozornie ułożonym małżeństwie ze szwagrem (Tomasz Schuchardt) – zdecydowanie za dużo sprzecznych interesów. Polska B w pigułce. Jeden wigilijny wieczór skupia jak w soczewce rodzinne interakcje.

Debiut reżyserski Piotra Domalewskiego zyskał już popularność z uwagi na Złote Lwy na Festiwalu Filmowym w Gdyni. Kolejne wyzwanie jakim jest kinowa premiera może okazać się okazać dużo trudniejsze. „Cicha noc” jest bowiem filmem intrygującym i jak na debiut udanym, ale pod żadnym pozorem wybitnym.

Zamiar scenariuszowy jakim było sprowadzenie fabuły do tego wyjątkowego i ważnego dla Polaków wigilijnego dnia jest co najmniej ryzykowny i nie do końca udany. Bohaterom w trakcie tych kilkunastu godzin przydarza się więcej, niż niejednej rodzinie przez kilkadziesiąt lat. To umowne uproszenie fabuły jest zapewne świadomym zabiegiem, ale przekombinowanym – z wielu wątków można byłoby bez szkody zrezygnować. To prawda, że takie nagromadzenie wydarzeń pozwala przeglądać się w tym filmie jak w zwierciadle własnych doświadczeń (ach te niedzielne obiadki rodzinne).

Domalewski próbuje odnajdywać w ukazywanych bohaterach pozytywne cechy tłumacząc ich zachowanie obiektywną sytuacją: uboga polska wieś, ściana wschodnia, brak perspektyw, klasyczna Polska B (C?) – wymaga to trudnych decyzji, wyjazdów za chlebem, nieobecności, porzucenia ojczyzny, wyzbycia się patriotyzmu, a często również tradycji. Nie uniknione jest również, że czasami trzeba komuś po prostu dać w mordę, może niekoniecznie przy wigilijnym stole, ale już gdzieś za stodołą, jak się najbardziej.

„Cicha noc” to film kameralny, klaustrofobiczny, teatralny. Duże wyzwanie dla aktorów. Dawid Ogrodnik dostał w Gdyni nagrodę za główną rolę męską, w kontekście Jakuba Gierszała z filmu „Najlepszy” na pewno na wyrost. W ogóle nagrody z Gdyni mogą być dla „Cichej Nocy” pocałunkiem śmierci, bo wymagania widzów kinowych przekraczają walory artystyczne filmu. Tak naprawdę aktorsko ratuje Domalewskiego duet niezawodnego Jakubika i rewelacyjnej w tym filmie Suchory.

Nastrój filmu budują zdjęcia Piotra Sobocińskiego jr. Kamera nie odstępuje od głównego bohatera (może dlatego w pewnym momencie można mieć przesyt Ogrodnika). Sobociński znakomicie sonie radzi zarówno w zamkniętych pomieszczeniach (wnętrze autobusu, pokój w domu rodzinnym), jak i w plenerach. Kamerowanie jest również jednym z elementów fabuły. Adam wydarzenia utrwala na amatorskiej kamerze z przeznaczeniem dla przyszłego potomka. Można mieć wątpliwości, czy wszystko będzie nadawało się na rodzinne wspomnienie.

Nie sposób odebrać tego filmu w oderwaniu od sposobu reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. Zarówno formą, jak i sposobem przedstawiania polskiej rzeczywistości Domalewski nawiązuje do takich filmów jak „Wesele” i „Dom zły”. Próbuje jednak odejść od stylu komediowego, może poza kilkoma wulgarnymi dialogami, i ukazać problemy polskiej rodziny w sposób bardziej dramatyczny. Czy w kolejnych filmach uda się Domalewskiemu dopracować własny styl to już sprawa otwarta. Oglądając „Cichą noc” można mieć wrażenie że chciał wszystko wykrzyczeć już w swoim fabularnym debiucie.

Należy mieć świadomość, że tytuł i czas akcji, a także wprowadzenie do dystrybucji w okresie przedświątecznym może być mylący. To nie jest film w nastroju bożonarodzeniowym, Wigilia Adama nie będzie odpoczynkiem od ciężkiej pracy za zagranicą. Nie dla wszystkich również ten film będzie katharsis własnych doświadczeń życiowych. Mimo usilnych starań obraz polskiej rodziny w „Cichej nocy” jest przygnębiający. No bo jeżeli w Wigilie dochodzi do takich napięć, to jak jest na co dzień?