W innym świecie, bez możliwości powrotu. Roman Soroczyński prezentuje spektakl Teatru Druga Strefa.
Jesteśmy przyzwyczajeni do używania sformułowania „polskie piekło”. Krąży nawet anegdota o tym, że w tej części piekła, w której są Polacy, nie ma strażników. Wiadomo: nasi rodacy sami pilnują, aby ktoś nie wyrwał się stamtąd. Nie wiem, jak tam jest, ale wspomniane sformułowanie przeszło do mowy potocznej. Tymczasem francuski powieściopisarz, dramaturg i filozof, Jean-Paul Sartre, stwierdza, że problem bezinteresownej zawiści może dotyczyć różnych ludzi. Uwypuklił tę kwestię między innymi w dramacie Przy drzwiach zamkniętych, który opublikował w 1944 roku. Autor tej jednoaktówki był jednym z czołowych przedstawicieli egzystencjalizmu ateistycznego. Pod koniec życia odszedł jednak od tej filozofii rozwijając przy tym własną wersję socjologii marksistowskiej. W 1964 roku przyznano mu Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za autobiograficzną powieść Słowa (Les Mots), ale odmówił przyjęcia jej.
Dramat Przy drzwiach zamkniętych stał się podstawą scenariusza francuskiego filmu z 1954 roku, w reżyserii Jaqueline Audry, pod tym samym tytułem. Oczywiście, był i jest wystawiany jako spektakl teatralny. Jednak na polskich scenach prezentowany był niezwykle rzadko. Polska premiera miała miejsce 11 października 1947 roku w Teatrze Małym (MTD) w Warszawie. Reżyser Jerzy Kreczmar połączył dramat z „Cudem świętego Antoniego” Maeterlincka i nadał spektaklowi tytuł Drzwi zamknięte. Później, w różnych konfiguracjach i pod różnymi tytułami, dzieło Sartre’a było prezentowane w Polsce jeszcze 23 razy.
![Przy drzwiach zamkniętych plakat pionowy](https://www.warszawa.pl/wp-content/uploads/2024/02/Przy-zamknietych-drzwiach-plakat-pionowy-620x885.jpg)
Zatem spektakl Przy drzwiach zamkniętych, który obejrzałem w warszawskim Teatrze Druga Strefa, był dwudziestą piątą interpretacją sztuki Jean-Paula Sartre’a w Polsce. Widza może zmylić scenografia: widzimy fale morskie i słyszymy szum morza. Można więc odnieść wrażenie, że jesteśmy w luksusowym ośrodku wczasowym, do którego przybywają kolejne osoby. Dopiero w trakcie spektaklu dowiadujemy się, że akcja toczy się gdzieś po drugiej stronie, zaś Garcin, Inez i Stellę skazano na bycie razem na wieczność. Nie mają szczoteczki do zębów, nie mają łóżka, nie mają lustra, mają tylko siebie i doskonale wyuczoną grę pozorów. Z łatwością okłamują innych, okłamują siebie, a cena jest wysoka. W tym niezwykłym trójkącie przy drzwiach zamkniętych wychodzą na światło dzienne najmroczniejsze sekrety ich życia. Podstęp, intryga, manipulacja, agresja, brutalność, namiętność, uległość przyjemności, zabijanie dzieci. Gra w asertywność oraz walka o przewagę nad pozostałymi jest jedynym wyjściem z sytuacji. Kto stanie się katem, a kto ofiarą? I czy ofiara może być równocześnie katem? Szamotanie się bohaterek jest potęgowane przez muzykę, wykonywaną na żywo przez Michała Górczyńskiego.
![Przy drzwiach zamkniętych bohaterki spektaklu ze strażnikiem](https://www.warszawa.pl/wp-content/uploads/2024/02/Przy-zamknietych-drzwiach-bohaterki-spektaklu-ze-straznikiem-620x413.jpg)
Reżyser, Sylwester Biraga, odczytuje na nowo dramat Sartre’a, poszukując przy tym odpowiedzi na pytanie czy rzeczywiście – jak to akcentowano w innych prezentacjach – PIEKŁO TO SĄ INNI? Niełatwo znaleźć odpowiedź na to pytanie, tym bardziej, że – jak napisałem wyżej – piękny widok morskiego wybrzeża może zmylić. A kto zastanawia się nad sprawami egzystencjalnymi, kiedy przebywa w pięknych okolicznościach przyrody? Jak się okazuje jednak, piekłem może być przebywanie w towarzystwie innych osób, które nie tylko nie mogą uwolnić swoich sąsiadów od obciążeń ich wcześniejszymi decyzjami i działaniami, ale stale sprawiają sobie ból, będąc niezaspokojonym źródłem pragnienia. Czyż tak nie jest w życiu? Dlatego traktuję odosobnienie, w którym znalazły się bohaterki spektaklu, jako przestrogę: nie zapominajmy, że swoim postępowaniem łatwo możemy komuś sprawić wielką przykrość, a poniesione przez nas konsekwencje będą nieobliczalne i niemożliwe do cofnięcia!
![Przy drzwiach zamkniętych bohaterki spektaklu](https://www.warszawa.pl/wp-content/uploads/2024/02/Przy-zamknietych-drzwiach-bohaterki-spektaklu-620x413.jpg)
Spektakl Przy drzwiach zamkniętych nie jest zbyt często wystawiany w Teatr Druga Strefa. Dlatego podpowiadam, że jest szansa na obejrzenie go 29 lutego bieżącego roku.
- Przy drzwiach zamkniętych, premiera: 15 grudnia 2023 roku, Teatr Druga Strefa w Warszawie
- Autor: Jean-Paula Sartre
- Przekład: Jan Kott
- Reżyseria: Sylwester Biraga
- Muzyka: Michał Górczyński
- Występują: Halina Chrobak, Joanna Górniak, Katarzyna Łochowska, Sylwester Biraga