Muzeum Etnograficzne ma nową wystawę o kobietach, które odegrały ważną rolę w kształtowaniu się etnologii jako dyscypliny naukowej w Polsce.
Etnografki, antropolożki, profesorki
Wystawę, otwartą 18 X 2022 r., można oglądać do 29 X 2023 r.
Życiorysy bohaterek wystawy pokazują, że w czasach, w których kobiety miały ograniczone możliwości samostanowienia i własnego rozwoju mimo wszystko potrafiły odegrać znaczące role.
Pierwsza kobieta, która otrzymała w Polsce nominację profesorską, była właśnie etnografką, a pierwsza wykładowczyni antropologii w Oksfordzie była polską uczoną.
Wystawa Etnografki, antropolożki, profesorki nie opowiada o historii dyscypliny, lecz o jej herstoriach(1) i zwraca uwagę na to, że nie tylko mężczyźni budowali polską naukę i antropologię.
Historie kobiet, które zostały zaprezentowane na wystawie, dotyczą pierwszych dwóch pokoleń etnografek i antropolożek profesjonalnie związanych z nauką. Wystawa pokazuje różne drogi zawodowe kobiet, które były uzależnione od pochodzenia, losów podczas II wojny światowej i decyzji podejmowanych w następstwie powojennych zmian ustrojowych.
Na ekspozycji można obejrzeć zarówno osobiste pamiątki, przede wszystkim te związane z naukową działalnością badaczek, ale też fotografie oraz eksponaty stanowiące przedmiot ich działalności badawczej i naukowej, jak i ich publikacje.
Bohaterki wystawy
Jedną z bohaterek wystawy jest Krystyna Krahelska, która była studentką etnografii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1939 r. otrzymała tytuł magistra na podstawie pracy „Monografia etnograficzna wsi Mazurki, powiat baranowicki, województwo nowogrodzkie„. W latach 1936-1937 pozowała Ludwice Nitschowej do rzeźby warszawskiej Syreny, stojącej do dziś na Bulwarach Wiślanych. Zginęła w sierpniu 1944 r. w Powstaniu Warszawskim.
Pozostałe bohaterki wystawy to:
- Maria Czaplicka,
- Alicja Iwańska,
- Cezaria Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa,
- Sula Benet,
- Eleonora Plutyńska,
- Maria Znamierowska-Prüfferowa,
- Giza Frankel,
- Olga Gajkowa,
- Bożena Stelmachowska,
- Janina Tuwanówna,
- Maria Frankowska,
- Wanda Brzeska,
- Jadwiga Klimaszewska,
- Maria Przeździecka,
- Zofia Cieśla–Reinfussowa,
- Kazimiera Zawistowicz–Adamska,
- Anna Kowalska–Lewicka,
- Maria Biernacka,
- Anna Świątkowska.
W 2018 roku, rozporządzeniem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, etnologia została wykreślona z wykazu dyscyplin naukowych i włączona w obręb „nauk o kulturze i religii”.
W liście protestacyjnym skierowanym do ministra (Jarosław Gowin (Porozumienie)) pisano:
Ta administracyjna decyzja wzbudziła gorzkie reminiscencje związane z analogiczną likwidacją etnologii (uznanej za burżuazyjną) w epoce stalinowskiej, kiedy to nasza dyscyplina, w myśl marksistowskiej doktryny, została arbitralnie włączona w obręb „historii kultury materialnej”.
Pod koniec czerwca 2022 roku ukazał się projekt rozporządzenia ministra edukacji i nauki w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz artystycznych, w którym zaproponowano wyodrębnienie w dziedzinie nauk humanistycznych dyscypliny „etnologia i antropologia”.
Obecność wystawy w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie podkreśla jak ważną dyscypliną nauki jest etnografia, antropologia oraz etnologia.
—
(1) historia (w rożnych znaczeniach) ujmowana z perspektywy feministycznej i akcentująca rolę kobiet w dziejach ludzkości (źr.: Wielki słownik języka polskiego).
