Plac Trzech Krzyży powstał na rozdrożu dawnych traktów prowadzących do Starej Warszawy, czyli dzisiejszego Starego Miasta.
Historia miejsca
W połowie XVIII wieku północna stroną placu płynęła rzeczka Żurawka, od której nazwę wzięła ulica Żurawia. Plac położony jest w Śródmieściu na ciągu Traktu Królewskiego pomiędzy Nowym Światem a Al. Ujazdowskimi. Dochodzą do niego wyloty ulic Książęcej, Prusa, Wiejskiej, Mokotowskiej, Hożej Żurawiej i Brackiej. Położenie urbanistyczne układu komunikacyjnego zostało wpisane w 1965 roku do rejestru zabytków.
W roku 1725 wzniesiono dwie kolumny zakończone krzyżami, które wyznaczały początek Drogi Krzyżowej. Trzeci krzyż znajduje się w ręku świętego Jana Nepomucena, którego posag postawił marszałek koronny Franciszek Bieliński na pamiątkę zakończenia brukowania warszawskich ulic. Od tego momentu zaczęto plac nazywać placem Trzech Krzyży, chociaż przez długi okres czasu funkcjonowały i inne bardzo podobne nazwy związane z trzema krzyżami. W roku 1881 przeprowadzono przez plac linie tramwaju konnego, który zastąpiony został w roku 1908 przez tramwaj elektryczny.
Komunikacja miejska
Pierwszą pętlę tramwajową usytuowano na placu w 1883 roku. W roku 1919 usytuowano pętlę użytkowaną przez tramwaje, która funkcjonowała do wybuchu Powstania Warszawskiego. Po zakończeniu działań wojennych i uruchomienie komunikacji tramwajowej w roku 1946 ponownie uruchomiono pętlę, która funkcjonowała do roku 1959. Tramwaje zniknęły z placu jednak dopiero rok później to jest w 1960, kiedy to zlikwidowano linie tramwajowe biegnące od al. Jerozolimskich, Nowym Światem, Książęcą, Solcem do al. 3-go Maja. Od roku 1928 aż do wybuchu wojny przez plac kursowały linie autobusowe, które powróciły ponownie po wyzwoleniu.
Przez plac do 1950 roku przebiegała także linia trolejbusowa. W roku 1955 uruchomiono na placu pętlę autobusową, która w różnych wersjach funkcjonowała do 1996 roku. Jednocześnie nadzór nad kursowaniem autobusów pełnili dyspozytorzy w znajdującej się w okolicach Instytutu Głuchoniemych ekspedycji. Był to obiekt o konstrukcji metalowej, czym nie spełniał wymogów estetycznych stawianych obiektom znajdującym się wzdłuż tzw. „Traktu Królewskiego”. Komitet Warszawski PZPR zobligował ówczesne MZK do wzniesienia nowego obiektu w miejsce dotychczasowej „budki ekspedycyjnej”.
Początek
13 marca 1975 r. została wydana decyzja o lokalizacji inwestycji przy Pl. Trzech Krzyży nr 6. Projekt został sporządzony w dwóch wersjach – metalowej i murowanej, która została wybrana. Oddanie do użytku nastąpiło 7 maja 1975 r. Docelowo miała stać tylko dwa lata, lecz wpisała się w wygląd placu na 20 lat. Pracujący w tej ekspedycji dyspozytorzy wspominają że zdarzali się ludzie którzy widząc ladę wchodzili i omyłkowo zamawiali kawę. „Krzyże” były bardzo przestronnym obiektem z pomieszczeniami dla kierowców oraz z pokojem przeznaczonym do podgrzewania napoi.
Zakończenie
Ekspedycje zlikwidowano 15 października 1996 kiedy to rozpoczęto budowę biurowca Holland Park. Przez pewien czas dla potrzeb kierowców, ustawiono prowizoryczny kontener, który również został zlikwidowany w 1997 r.
Ciekawostką był istniejący przy pl. Trzech Krzyży „Bar Autobusowy”, który znajdował się nieopodal pętli. Korzystali z niego kierowcy i motorniczowie oczekujący na zmianę lub kończący pracę. Właśnie z tej przyczyny otrzymał taką nazwę. O ile za dnia bar, pomimo III kategorii był w miarę przyzwoity, to jednak w godzinach wieczorno-nocnych nie cieszył się zbyt dobra opinią.
Więcej zdjęć w serwisie Nadzoru Ruchu MZA
