Miesięcznik Stolica nr 9/2017 ujrzał światło dzienne i rozgościł się w kioskach. Zajrzyjmy co tam jest.

We wrześniu na jesienny spacer jedną z najpiękniejszych ulic Warszawy – Wilczą, która zachowała wiele z przedwojennego uroku – zabiera nas Jerzy S. Majewski.
Na trasie wędrówki znajdą się kamienice związane z wyjątkowymi postaciami: Bolesławem Prusem, Władysławem Szpilmanem, Jerzym Wasowskim, a także dwoma wybitnymi historykami: prof. Aleksandrem Gieysztorem i prof. Henrykiem Samsonowiczem. Zajrzymy też do squatu.

Ponadto warto zauważyć tekst Grzegorza A. Buczka o stołecznych placach, które od blisko 20 lat czekają na swoją szansę. Z Małgorzatą Malicką, córką architekta Zasława Malickiego, odwiedzimy pierwsze osiedla architektury funkcjonalnej – na Żoliborzu i Rakowcu, a z Michałem Pilichem zajrzymy na Nową Pragę – na dawny bazar Pachulskiego i Domańskiego. O tym, jak wiele tajemnic kryje jeszcze przed nami prawobrzeżna Warszawa, przekonamy się też, czytając tekst Jarosława Zielińskiego – o nieznanym ogrodzie przy Dworcu Petersburskim.

A skoro o tajemnicach mowa – mało kto zna losy ruchomych zabytków z warszawskich kościołów i klasztorów poddanych przez Rosjan kasacie. Ich tropem podąża niestrudzony badacz skarbów polskiej kultury, Michał Wardzyński.

Piotr Kieżun opowiada o nieznanej szkole pływania na Marymoncie, a Mateusz Rodak przybliża postacie przedwojennego warszawskiego półświatka – Dziobatego Wacka i jego kompanów. Po tej dawce emocji zapraszamy razem z Andrzejem Włastem i Wojciechem Świdzińskim do przedwojennych kin Warszawy.

Poleca się też uwadze teksty stałych felietonistów: Marii Terleckiej, Jacka Fedorowicza, Arkadiusza Szarańca i Przemysława Śmiecha.

Spis treści

Str. 8
Jeszcze o stołecznych placach, czyli od dwóch dekad o tym samym
Grzegorz A. Buczek

Ulica Wilcza

Str. 12
Spacer Wilczą
Jerzy S. Majewski oprowadza po ulicy jak za dawnych lat

W kamienicy przy ul. Wilczej 12/14, również z przełomu XIX i XX w., mieszkał do swej śmierci w 1912 r. Bolesław Prus. Do dziś z budynku ocalała jedynie prawa oficyna. W gabinecie pisarza znajdowały się m.in. biurko z kałamarzem podarowanym mu przez warszawskich cyklistów, kolekcja minerałów i całe stosy książek. W pokoju przyjęć stała maszyna do pisania. Jak na ówczesne standardy mieszczańskie – mieszkanie było skromne, godne raczej Rzeckiego niż któregoś z zamożnych bohaterów powieści Lalka.

Str. 20
Squat w sercu stolicy
Tomasz Kamiński o artystycznej kamienicy w centrum miasta

W 2011 r. pojawiła się swoista druga fala dzikich lokatorów i założyła kolektyw Syrena. Squattersi po zajęciu nieruchomości własnymi siłami rozpoczęli remont budynku. Klatki schodowe, brama i ściany od strony podwórza zostały odmalowane. Na niektórych ścianach wewnątrz obiektu naniesiono artystyczne graffiti przedstawiające tematy związane z ideami squatu, w tym portret Jolanty Brzeskiej jako symbol ruchów lokatorskich.

Str. 22
Kustosz sprawy polskiej
Elżbieta Ciborska tropi warszawskie ślady Aleksandra Gieysztora

Profesor często wyjeżdżał w celach naukowych, m.in. na wykopaliska, także za granicę. Przez Wilczą przewinęło się wielu słynnych gości. Pamiętnego 20 października 1956 r., w imieniny pani domu, po obradach jubileuszowego zjazdu Polskiego Towarzystwa Historycznego w Pałacu Staszica w mieszkaniu przy Wilczej spotkali się m.in. profesorowie: Henryk Rutkowski z PAN i Kazimierz Lepszy z UJ, późniejszy rektor, oraz Paweł Jasienica. Z radia wysłuchali wtedy przemówienia Władysława Gomułki z historycznego VIII Plenum KC PZPR.

Architektura

Str. 28
Pierwsze osiedla architektury funkcjonalnej w Polsce
Małgorzata Malicka

Str. 34
Bazar Pachulskiego i Domańskiego przy Stalowej – nowe ustalenia o dawnym targowisku
Michał Pilich

W przekazach rodzinnych, ale także w potwierdzających to pośrednio dokumentach sądowych, Władysław Pachulski, z zawodu ponoć pomocnik rejenta, jawi się raczej jako spekulant skrupulatnie dbający o swoje interesy, a nie filantrop. Po śmierci Andrzeja Domańskiego (zm. 9 kwietnia 1931) procesował się z jego spadkobiercami – synami Stefanem i Janem Domańskimi – a przedmiotem sporu były rozliczenia za nowopraskie nieruchomości.

Historia

Str. 38
O dwóch posągach z warszawskiego kościoła brygidek w Raszynie
Michał Wardzyński

W opinii znawców architektury nowożytnej i varsavianistów była to jedna z pierwszych świątyń wzniesionych w Warszawie w stylu barokowym. W 1701 r. sam klasztor stał się centrum administracyjnym niewielkiego „miasteczka” duchownego sióstr brygidek, nazwanego Nowym Lipiem (Nowolipiem)…

Str. 42
Przez Wisłę z szablą w zębach
Piotr Kieżun o wojskowej szkole pływania na XIX-wiecznym Marymoncie

Biorąc pod uwagę warunki, w jakich odbywały się manewry, patent Wojskowej Szkoły Pływania można dziś spokojnie porównać do zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w należącej do sił specjalnych Jednostce Wojskowej Formoza.

Kultura

Str. 45
Balansowanie na linie
z Andrzejem Szypulskim, krakowianinem wydającym „Biuletyn Wilanowski”, rozmawia Ewa Sośnicka-Wojciechowska

Str. 48
Notatnik warszawski

Str. 54
Praski komiks
z Przemysławem Olszewskim, założycielem Fundacji Animacja i pomysłodawcą projektu Praga Gada, rozmawia Tomasz Kamiński

Farmazon to był taki facet, który picuje, czyli mówi o wszystkim, a na niczym się nie zna. Ale opowiadać potrafi. Były przypadki sprzedaży, proszę pana, tramwaju. I to nie są kawały, to są fakty…

Str. 57
Mowa z Grochowa
Przemysław Śmiech

Str. 58
Zapomniany ogród
Jarosław Zieliński o tajemniczym ogrodzie na Pradze

Z perspektywy czasu wydaje się rzeczą niebywałą, że w ówcześnie ubogiej w zieleń Warszawie, a szczególnie jej praskiej części, ten nienazwany, starannie urządzony i całkiem spory park krajobrazowy nie doczekał się nawet jednozdaniowej wzmianki w prasie.

Str. 60
Z Andrzejem Włastem do kina. Przechadzka z 1924 roku
Wojciech Świdziński

W latach 20. Nowy Świat zaczynał powoli przypominać Broadway dzięki nagromadzeniu na niedługim odcinku ekskluzywnych kin premierowych. Wkrotce pod numerem 50 otwarte zostanie Casino. Nieco dalej, pod numerem 19, na zapleczu pałacu Kossakowskich, w gmachu dawnej ślizgawki miejskiej, od 1918 r. działało Colosseum – największe kino w kraju, mogące pomieścić ponad 2300 widzów.

Str. 64
Pomysł Dziobatego Wacka – włamanie, świętokradztwo i paserstwo w międzywojennej Warszawie
Mateusz Rodak

• Około godz. 2.00, jak zeznał Suchoń, wychodzący z kościoła wspólnik podał mu… złotą monstrancję, którą jeszcze na miejscu złamał na dwie części, a z jednej z nich odkręcił podstawę.

Str. 70
Z notatnika miastoluba – Maria Terlecka

Str. 71
Refleksje nadwiślańskie – Jacek Fedorowicz

Str. 72
Zwierzę w mieście – Arkadiusz Szaraniec

Str. 73
Stolica we wrześniu pisała.

Str. 74
Warszawa na starej fotografii – Jarosław Zieliński