Teatr Powszechny kontynuuje zainteresowanie tematyką faszyzmu widzianego w kontekście współczesnej dyskusji nad obecnością i siłą tej ideologii, a zwłaszcza jej elementów w Polsce i Europie.
W odróżnieniu od wiedzy o zbrodniach autora i jego zwolenników – znajomość książki Adolfa Hitlera jest bardzo ograniczona, szczególnie w Polsce, gdzie dopiero ma się ukazać pierwsze oficjalne, krytyczne wydanie.
Autorzy przedstawienia w Teatrze Powszechnym próbują pokazać wybrane wątki: dzieciństwo i młodość Hitlera, krytyka kapitalizmu, sztuki awangardowej, parlamentaryzmu, antyżydowskość, idea wyższości rasy aryjskiej, pochwała eugeniki polegającej na sterylizacji osób „niepełnowartościowych” biologicznie i na wspieraniu rozrodczości według kryteriów rasowych…
Przy czym proporcje nie są rozłożone równomiernie, bo właściwie cały drugi akt przedstawienia służy wyłożeniu i zilustrowaniu prześmiewczo, hitlerowskiej wersji wulgarnego socjodarwinizmu. Nadludzie (aktorki i aktorzy w ponadwymiarowych, animalistycznych przebraniach) wyposażeni w monstrualne członki i waginy zatracają się w kopulacji po hasłem budowy zdrowego narodu.
Ponaddwugodzinne przedstawienie mimo bezgranicznego poświęcenia i wysokiego kunsztu aktorów okazuje się ramotą. W dużym stopniu za sprawą autora tekstu, który literatem był marnym.
Dwa, trzy udane i naprawdę zaskakujące, choć na pograniczu przyzwoitości, pomysły inscenizacyjne to za mało, żeby „Mein Kampf” w Teatrze Powszechnym zaliczyć do przedsięwzięć teatralnych zasługujących na uwagę, czy na uznanie.
Tło historyczne:
Adolf Hitler spożytkował uwięzienie po niepowodzeniu puczu z 9 listopada 1923 r. do sformułowania swoich przekonań i planów w książce – „spowiedzi”: „Mein Kampf”. Była ona po raz pierwszy (1925/1926) i w paru następnych latach wydana w dwóch tomach, od 1930 r. w jednym. Do objęcia władzy przez Hitlera (1933) łączny nakład wyniósł około 300 tys. egzemplarzy. Późniejsze wydania korzystały dodatkowo z wsparcia państwa. Na przykład przy zawieraniu małżeństw dostawała młoda para od urzędu stanu cywilnego „Mein Kampf” w prezencie. Szacuje się, że liczba opublikowanych książek mogła przekroczyć 10 mln. Dzieło Hitlera przetłumaczono na szesnaście języków. Mimo tak ogromnej wówczas dostępności, liczba tych, którzy rzeczywiście przeczytali „Mein Kampf” była niewielka, co wynikało z nieklarowności układu treści, niekończących się dygresji i ciężkiego w czytaniu stylu. Sam Hitler oceniał „Mein Kampf” pod tym względem krytycznie, określając jako „ciąg artykułów wstępnych”.
Jeśli chodzi natomiast o treść, to Hitler do końca, prawie bez żadnych modyfikacji, opowiadał się za poglądami zawartymi w „Mein Kampf”. Książkę tę należy widzieć – w perspektywie politycznej działalności – jako dokładny plan działań późniejszego szefa państwa, zdobywcy i ludobójcy. „Mein Kampf” to także obszerne przedstawienie identycznego ze światopoglądem Hitlera – narodowego socjalizmu.
W ograniczonym tylko zakresie są zgodne z prawdą autobiograficzne wiadomości pomieszczone w „Mein Kampf”. Hitler głosił, że te autobiograficzne informacje mają służyć „starciu w pył napędzanej przez żydowską prasę czarnej legendy”. W rzeczywistości – Hitler sam budował legendę swoje osoby, stylizował swój wizerunek.
Na podstawie: Friedemann Bedürftig: Lexikon Drittes Reich, Piper Verlag GmbH, Hamburg 1997, s. 225
O spektaklu:
- Tytul: Mein Kampf
- Autor tekstu: Adolf Hitler
- Reżyseria: Jakub Skrzywanek
- Dramaturg: Grzegorz Niziołek
- Scenografia i kostiumy: Agata Skwarczyńska
- Obsada:
Mamadou Góo Bâ, Klara Bielawka, Aleksandra Bożek, Arkadiusz Brykalski, Natalia Łągiewczyk, Oskar Stoczyński
